Ismlar ma’nosi

Ismlar ma’nosi: A xarfiga ismlar ma’nosi

Abbos — arabcha; Payg‘ambarimiz Muhammad sol- lallohu alayhi vasallamning amakilarining nomi shunday edi. Lug‘aviy ma’nosi — qovog‘i soliq, jiddiy, og‘ir-vazmin, istilohiy ma’nosi esa do- vyurak, jasurdir.

Abdulaziz — arabcha; bu o‘rinda «abdu» va «abu» so‘zlarini farqlay olish kerak, «abdu» — qul, «abu» — ota ma’nosida qo‘llaniladi. «Abdu» bilan bosh- lanadigan ismlarga Allohning zoti va sifatlari qo‘shilgan: azal — qadimiy; azim — qudratli; ali, aliy — yuksak martabali; alim — donolik va bi- lim sohibi; ahad — yakka, bir; basir — hamma nar- sani ko‘ruvchi, ko‘zi ochiq; bois — sabab, sababchi; boqi, boqiy — doimiy, mangu; boriy — yaratuvchi, bor etuvchi; bosit — yoyuvchi, kengaytiruvchi; vah- hob — o‘z ne’matlarini tekin beruvchi; vojid — yaratuvchi; voris — meros oluvchi; vose’ — rahma- ti va mulki keng; vosid — markazda turuvchi; vo- sil — erishuvchi, yetishuvchi; vohid — yakkayu yagona; jabbor — jabr qiluvchi (gunohkorlarni jazo- lovchi), javod — muruvvatli, marhamatli; jalil va jalol — ulug‘, buyuk; jami — jamlovchi; jamil va jamol — go‘zallik sohibi; zohir — mavjudligi aniq; kabir — ulug‘, buyuk; kamol va komil — yetuk- lik, kamolot sohibi; karim — karam qiluvchi; la- tif — marhamatli, iltifotli; mavlon — yaratuv- chi; majid — sharafli; malik — podshoh; mannon

• saxiy, saxovatli; matim matonatli; mo‘min — omonlik beruvchi; nasr, nosir — g‘olib; razzoq — rizq beruvchi, rizq ulashuvchi; rahmon — o‘ta meh- ribon; rahim — mehribon; rauf — mehribon, muruvvatli; samad — hojatbaror; sattor — kechi- ruvchi va himoya qiluvchi; tolib — intiluvchi; to- hir — pok, nuqsondan xoli; turob — tuproq, fayz- baraka, mo‘llik beruvchi; fattoh — bandlarni ochuv- chi, rizq eshiklarini ochuvchi; forix — nurli, nurafshon; xannon — rahmdil va shafqatli; xoliq
• yaratuvchi; shohid — ko‘rib turuvchi; qayyum — abadiy mavjud; qahhor — qahrli, g‘azabli; qodir
• kuch-qudrat egasi; qosim — taqsimlovchi; qud- dus — muqaddas; g‘ani, g‘aniy — boy, badavlat; g‘afur va g‘affor — avf etuvchi, gunohlarni yashiruvchi; g‘iyos — ko‘mak beruvchi, iltijo va munojotlarni eshituvchi; g‘ozi, g‘oziy — g‘olib; hay — abadiy ti- rik, barhayot; hakim — hikmat sohibi; halim — mehribon va odob egasi; hamid — maqtalgan, maq- tovga loyiq; hafiz — panoh; haq — haqiqat, mav- jud; hoshim — rizq-ro‘z beruvchi va hokazo. Bu o‘rinda yana shu narsani ta’kidlab o‘tish lozimki, Abdulla ismi Allohning quli degani, talaffuzda «a» harfi «u»ga aylanadi. Abdulazal, Abdulhay sin- gari ismlarda «l» izofa o‘rnida kelgan.

Abror — arabcha; yaxshi xulqli degan ma’noga ega.

Adham — arabcha; badanida qora dog‘i bor bolaga ism sifatida qo‘yilgan.

Azamat — arabcha; ulug‘vor, dovyurak demakdir.

Ayyub — payg‘ambarlardan Ayyub alayhissalom- ning ismi bo‘lgan. Ammo bu ismning ma’nosi o‘ki- nuvchi, pushaymon bo‘luvchi deganidir. Shu bilan birga, ibodatgo‘y, tavba qiluvchi deb ham izohlash mumkin.

Akbar — arabcha; ulug‘, ulkan, hurmatli, mo‘ta- bar kabi ma’nolarga ega.

Akmal — arabcha; mukammal, benuqson demakdir.

Akram — arabcha bo‘lib, o‘ktam, jo‘mard ma’no- larini beradi.

Alimardon — arabcha-forscha; yuksak martabali kishi degan ma’noni beradi.

Alisher — arabcha-forscha; yuksak martabali sher; istilohiy ma’nosi — sherdek dovyurak, martabali demakdir.

Amir — arabcha; hukmron, yo‘lboshchi mazmunida kelib, ko‘pincha farzandga ism qo‘yganda Amirid- din, Amirullo, ya’ni din hukmi, Alloh hukmi ma’- nolarida ham ataydilar.

Anvar — arabcha; yorug‘, nurli ma’nolarida ke- .ladi.

Asad — arabcha; shamsiya yil hisobi bo‘yicha be- shinchi oyning nomi, iyul-avgust oylariga to‘g‘ri keladi. Aksariyat ngu oyda tug‘ilgan bolaga Asad is- mini berishadi. Ismning ma’nosi sherdir.

Asror — arabcha; bu « u » ko‘plpk sh.1klida bo‘lib, aynan tarjimasi «sirlar» iuladi. Isgilohiy ma’- noda yashirin, maxfiy, ko‘p narsadssh xabardor deb sharhlanadi.

Asqad — arabcha-, baxtiyor, saodatmand demakdir.

Asqar — arabcha\ kenja bolaga shunday ism be- rilgan.

Afzal — arabcha; ustun, yaxshi, yuqori degan ma’- nolarni beradi.

A’zam — arabcha\ eng ulug‘, eng buyuk ma’nolari- da keladi.

Aqmad — arabcha\ maqtovga loyiq demakdir. Payg‘ambarimiz Muqammad sollallohu alayhi va- sallamning sifatlaridan biri sanaladi.

Ahror — arabcha\ olijanob, muruvvatli, him- matli degan ma’nolarni anglatadi.

Adiba — arabcha\ adib (yozuvchi) tushunchasidan, shuningdek, nazokatli, nafosat ilmini tushuna- digan, tarbiyali qiz demakdir.

Adolat — arabcha\ adl, odil ma’nolarini bil- diradi, adolat bilan yashasin, degan niyatda qiza- loqqa qo‘yiladi.

Aziza — arabcha\ bebaho, qimmatli; yuksak mar- tabali, hurmatga loyiq; noyob, nodir; xudojo‘y, mu- qaddas ma’nolarida keladi.

Azima — arabcha; katta, buyuk ma’nolarini an- glatadi. Ko‘p hollarda og‘ir vaznda tug‘ilgan qiz- larga shunday ism berilgan yoki qudratli bo‘lsin, degan niyatda qo‘yilgan.

Alomat — arabcha-, badanida biron belgi yoki ni- shon bilan tug‘ilgan qizga shunday ism berilgan.

Anbar — arabcha; xushbo‘y, yoqimtoy, mushk hidli ma’nolarida keladi.

Anora — forscha; qizil xol, nor bilan tug‘ilgan qizga shunday ism qo‘yilgan.

Arofat — arabcha; aslida Arafot, talaffuzda Arofat. Makka shahridan 20 kilometr narida joy- lashgan, uzunligi 11-12 kilometr, kengligi 6,5 ki- lometr bo‘lgan vodiy. Shimol tomondan tog‘ tepali- gi bilan o‘ralgan. Bu tepalik ham Arafot deyila- di. Qurbon oyi (Zulhijja oyi)ning 9-kuni, ya’ni arafa kuni hojilar shu tepalikka chiqib, to quyosh botguniga qadar ibodat bilan mashg‘ul bo‘ladilar. Islom manbalaridagi rivoyatga ko‘ra, Ibrohim alay- hissalomga Jabroil farishta shu tepalikni ko‘rsa- tib: «Shu joy Arafotdir, haj arkonlari shu ^g rda kamoliga yetadi, shu yerda gunohlaringizni e’ti- rof etasiz», degan. Boshqa bir rivoyatda Odam Ato bilan Momo Havo jannatdan chiqarib yuborilga- nidan keyin biri Hindiston o‘lkalaridan biriga, ikkinchisi Habashiston o‘lkalaridan biriga kelib tushgani aytiladi. Uzoq yillar o‘tib, bir-birla- ri bilan shu yerda uchrashishgan ekan. Arafot tepa- ligida bir baland joy borki, uni jabalir-rahma,

ya’ni rahmat tog‘i deyishadi. Muhammad sollallohu alayhi vasallam vafotlaridan 81 kun oldin, hij- ratning 10-yili Madinadan hajga kelib, arafa kuni shu tepalikka chiqib, mashhur vidolashuv va’- zini aytganlar. Demak, ismning ma’nosi muqaddas deganidir.

Asal — arabcha-, bu shirinlik Qur’oni karimda ham bir necha o‘rinda zikr qilingan, uning shifo- baxshligi ilmiy kitoblarda isbot etilgan. Bu so‘zning libosga taalluqli ma’nosi ham bor (asali).

Asila — arabcha; nasli toza ma’nosida keladi. Aksariyat oqsuyak, zodagon oilalarda go‘dakka pgun- day ism beriladi.

Afro‘z — forscha; yorug‘, ravshan, nurli, munav- var, shu’lali, kuydiruvchi ma’nolariga ega.

Aqida — arabcha; uning qat’iy ishonch, ixlos, e’tiqod ma’nolari bor.

Ismlar ma’nosi ugil bollar

B xarfiga ismlar ma’nosi

Baxtiyor — arabcha-forscha; baxt, qut, istiqbol yor bo‘lgan degan ma’nolarni anglatadi.

Bahriddin — arabcha; dindan bahra oluvchi de- gan ma’noni beradi.

Bahrom — forscha; Mirrix yulduzining nomi. Qadimgi Eron podshohlaridan birining ismi ham shunday bo‘lgan. Lug‘aviy ma’nosi — shamshir.

8

Begmat — o‘zbekcha-arabcha; Bek va Muhammaddan iborat.

Behbud — forscha; tinch, osoyishta, farog‘at de- makdir.

Behzod — bu ham forscha bo‘lib, aslzoda ma’no- sida keladi. Aksariyat ziyoli oilalarda Navoiy dav- rida o‘tgan mashhur musavvir Behzodga taassub qilib shunday ism qo‘yganlar.

Bilol — arabcha; uch kunlik oy deganidir.

Bobur — o‘zbekchy; ba’zi manbalarda yo‘lbars deb talqin qilinadi. Ma’nosidan qat’i nazar, o‘O‘zbek oilalarida tug‘ilgan chaqaloqqa Boburshohga taas- suban shu ismni beradilar.

Bozor — forscha; bozor kuni tug‘ilgan bolalarga pgunday ism qo‘yishgan. Yoki farzandtalab oilalarda ham shu ismni qo‘yish rasm bo‘lgan.

Boqi — arabcha; bolaga umri uzoq bo‘lsin, degan ma’noda ngunday ism beradilar.

Bunyod — forscha; asos demakdir.

Burhon — arabcha; hujjat, dalil degan ma’no- larni anglatadi.

Barno — forscha; aynan yosh, navjuvon; chiroyli, xushbichim, xushqad ma’nolarida keladi.

Barchin — qadimiy turkiycha bo‘lib, shoyi, ipak mato, ya’ni ipakdek qiz demakdir. «Alpomish» dos- tonining bosh qahramoni Barchin ham nazarda tu- tilgan bo‘lishi mumkin.

Baxtigul — arabcha-forscha\ saodat, tole, istiq- bol ma’nolarida qiz bolalarga qo‘yiladi.

Bahor — forscha\ qiz farzandlarga bunday ism berish keng tarqalgan. Bahor faslida tug‘ilgan qiz- larga shunday ism beriladi.

Bodom — forscha; bodom daraxti gullaganda tu- g‘ilgan qizga shunday nom qo‘yishadi.

Bonu — forscha\ xonim, xotun, begim, bibi, mahbu- ba ma’nolarida keladi. Bunday ism yoki qo‘shimcha as- lzodalar nasliga taalluqli bo‘lib, hukmdor xonadon- lariga mansub qizlarga berilgan. Bonuning yana bir ma’nosi sohibadir.

ismlar ma’nosi kizlarniki

V xarfiga ismlar ma’nosi

Vali — arabcha\ avliyo, do‘st, taqvodor ma’nola- rini beradi.

Vasliddin — arabcha\ diniy murodga intiluvchi degan ma’noni anglatadi.

Vahhob — arabcha\ saxiy, jo‘mard ma’nolarida keladi.

Vosit — arabcha\ o‘rtadagi; sababchi, vositachi ma’- nolarini beradi.

yu

Vohid — arabcha; yagona demakdir. Bu nom Alloh- ning go‘zal ism-sifatlaridan biri bo‘lgani bois yolg‘iz o‘zi iste’mol qilinmaydi. Balki Abduvohid deb ism berilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Vazira — arabcha; vazir — oliymaqom marta- ba; podshohning noibi degan ma’nolarni angla- tadi. Bu o‘rinda onasiga yordamchi yoki kelajakda yuksak martabaga erishsin, degan ma’noda beril- gan bo‘lsa kerak. Yana shundayki, er — podshoh, xotin — vazir, degan maqolga nisbatan qo‘lla- nilgan bo‘lishi ham mumkin.

Valida — arabcha; avlod davomchisi demakdir. Farzandi bitta bo‘lgan oilalarda qiz tug‘ilganda pgunday ism berilgan bo‘lishi mumkin.

Vasila — arabcha; «vasl» so‘zidan olingan, yeti- tttittt, orzuga erishish ma’nolarini beradi. Uzoq kutilgan farzandga shunday ism qo‘yiladi.

Viloyat — arabcha; «viloyat» so‘zining «valoyat» shakli ham bor. Agar «valoyat» bo‘lsa, muqaddas, aziz, tabarruk degan ma’nolarni anglatadi. Agar «vilo- yat» bo‘lsa, o‘lka deganidir.

ismlar ma’nosi ugil bola

G xarfiga ismlar ma’nosi

Go‘ro‘g‘li — o‘zbekcha; ba’zi manbalarda «go‘r» so‘zi forscha deb berilgan. Ammo bu so‘z aslida turkiycha bo‘lib, botir deganidir. O‘zbek xalq dostonlarida Go‘ro‘g‘li go‘rdan chiqqan, deb rivoyat qilinadi. Do- stonlar mazmunidan esa uning botirligi va dovyurakligi anglashiladi. Ammo bu ism kamdan-kam oilalarda qo‘llaniladi.

Gavhar — forscha; uning bir necha ma’nolari bor: marvarid, qimmatbaho ma’dan; avlod, nasab; farzand; tish.

Go‘zal — o‘zbekcha; benihoya chiroyli demakdir

Davlat — arabcha; boy, saodatli ma’nosida kel- tiriladi.

noda qo‘yiladi.

Dehqon — forscha; qishloq rahbari demakdir. Bu ism o‘zbeklar orasida keng tarqalgan.

niyatda beriladi.

Dilmurod — forscha-arabcha; murodi hosil bo‘lgan ota-onalar farzandini shunday ism bi- lan ataganlar.

Dilshod — forscha; dilga shodlik baxsh etgan bola degan ma’noni anglatadi.

Doston — forscha; majoziy ma’noda ovoza, shuh- rat, dovrug‘ deganidir. Firdavsiyning «Shohno- ma»sidagi Rustamning laqabi shunday bo‘lgan.

Durbek — arabcha-o‘zbekcha; inju, marvarid ma’- nolariga ega.

Dilafro‘z — forscha; dilni quvontiruvchi, dil- ni shodlantiruvchi, dilni yayratuvchi, ko‘ngillarga orom baxsh etuvchi demakdir.

Dilbar — forscha; dilga yaqin, suyukli degani.

Dinora — arabcha-yunoncha; arablar ham, yunon- lar ham dinor deganda tillani tungunadilar. O‘zbek oilalarida bunday ism qo‘yilganida qimmatli, be- baho degan ma’no anglashiladi. Masalan, Tillaxon, Oltinoy kabi.

Dono — forscha; bilimli, akdli, zukko degan ma’- nolarda keladi.

ismlar ma’nosi kitobi

Yo xarfiga ismlar ma’nosi

Yodgor — forscha; tug‘ilishidan oldin yoki tug‘il- ganidan keyin otasi yo onasi qazo qilgan bolalar- ga shunday ism berilgan.

Yoqub — qadimiy yahudiycha; izidan boruvchi, eta- gidan ushlovchi ma’nolarini beradi. Yahudiylar payg‘ambari Ya’qub alayhissalomga taassub qilib qo‘yilgan ism.

Yorqinoy — o‘zbekcha; iqboli nurli va nuraf- shon bo‘lsin degan niyatda beriladi.

Yoqut — qadimiy yahudiycha; qizil rangli qim-

matbaho tosh nomi, uni rubin deb ham ataydilar. Turkiy xalqlarning ayollari yoqut ko‘zli uzukni irim sifatida ham taqqanlar, ularning tushuncha- III            si bo‘yicha aytadigan bo‘lsak, yoqut turli kasallik-

Shy»*   lardan asrar ekan.

islomiy ismlar ma’nosi

J xarfiga ismlar ma’nosi

Javlon — arabcha; chiroyli va shaxdam qadam- lar tashlovchi deb izohlanadi.

Javohir — arabcha; bebaho, qimmatli demak- dir.

Jaloliddin — arabcha] dinning ulug‘ligi, aza- matligi ma’nolarini beradi. Istilohda esa din masalalarida azamat, kuchli bo‘lsin, degan niyat bi- lan shunday ism qo‘yiladi.

Jamoliddin — arabcha; dinning jamoli; isti- lohiy ma’nosi dinning barkamolligi, ravnaqi de- makdir.

Jasur — arabcha; mard, jasoratli degani.

Ja’far — arabcha; aynan go‘dak, farzand, fa- rishta degan ma’nolarni beradi.

Jahongir — arabcha; olamni fath etuvchi, g‘olib, muzaffar ma’nolarini anglatadi.

Jobir — arabcha; aynan siniqchi, ya’ni singan- chiqqanlarni davolovchi tabib demakdir.

Jonibek — forscha-o‘zbekcha; bu ismni yoqimtoy bek bola deb izohlash mumkin.

Jumaboy — arabcha-o‘zbekcha; juma kuni tug‘il- gan bolaga shunday ism berish odati bor.

Jur’at — arabcha; jasoratli, shijoatli ma’- nolarida keladi.

Jo‘ra — forscha bo‘lib, do‘st, hamroh demakdir.

Jamila — arabcha; go‘zal, zebo ma’nolarini be- radi.

Jumagul — arabcha-forscha; juma kuni tug‘il- gan qizchalarga shunday ism berilgan.

Jo‘raxon — forscha; o‘zbek tilidagi yo‘ldosh, hamroh ma’nolarida keladi.

Uzbekcha ismlar ma’nosi

3 xarfiga ismlar ma’nosi

Zayd — arabcha, tuhfa, in’om yoki ko‘payish, qo‘shilish ma’nolarini bildiradi.

Zaynobiddin — arabcha; «zayni» ko‘rkam, go‘zal, ziynat ma’nolariga ega.

Zakariyo — qadimiy yahudiycha; aslida Zaxariya — Allohni yodda tutuvchi. Zakariya degan shakli ham bor. Iso payg‘ambar onasi Bibi Maryamning tar- biyachisi, Yahyo payg‘ambarning otasi.

Zarif — arabcha; pok, toza; nozikfahm, ziyrak, aqlli, dono degan ma’nolarni anglatadi.

Zafar — arabcha; g‘olib demakdir.

Zahiriddin — arabcha; «zahir» so‘zining quyi- dagi ma’nolari bor: bemorlik uchun topilgan yangi dori, ranj, azob, mashaqqat, panoh, posbon, iqbol. Ismning istilohiy ma’nosi — din panohi. Bu is- mning Zahirullo (Allohning panohida) degan shak- li ham uchraydi. Bobur Mirzoning ismi Zahirid- din Muhammad bo‘lgan.

Ziyod — arabcha, avvalo umri ziyoda, uzoq bo‘lsin, degan niyatda qo‘yiladi. Go‘dakning badanida ortiqcha narsasi bo‘lsa ham ngunday deb atalgan.

Zikir — arabcha; yodlash, xotirlash demakdir. So‘fiylar va darveshlarning «Yo Hu, yo Hu», deb zikr tushishlariga ishora.

Zoir — arabcha, ziyoratchi degan ma’noga ega. Bu ismning o‘zgargan shakli Zohir bo‘lishi ham mumkin.

Zokir — arabcha; Zikir ismining o‘zgargan shakli.

Zohid — arabcha, tarki dunyo qilgan taqvodor ma’nosini bildiradi.

Zohir — arabcha; ko‘ringan, ko‘rimli, ochiq, rav- shan ma’nolari bor. Bu Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sifati bo‘lgan. Ismning quyidagi shakllari ham bor: Zohirid- din, Zohiriy, Zohirullo.

Zubaydullo — arabcha; Allohning mumtoz ban- dasi yoki tuhfasi demakdir. Muhammad sollallohu alayhi vasallamga berilgan sifat.

Zubayr — arabcha; kuchli, qudratli degani bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning sa- hobiylaridan birining nomi ham shunday edi.

Zunnun — arabcha; aynan baliq egasi degan ma’no- ni beradi. Rivoyatlarga ko‘ra, Yunus payg‘ambar uch kun davomida kitning qornida yotgan, shuning uchun Qur- ‘oni karimda u kishi shu laqab bilan ataladi. Keyinchalik bu nom odamlar o‘rtasida keng tarqalgan.

Zufar — arabcha; Zafar ismining shaklan o‘zgargani.

Zuhriddin — arabcha; Zohir ismining o‘zgar- gan shakli; dinning ko‘rinishi, oshkoraligi de- makdir.

Zabarjad — arabcha, asl, juda qimmatbaho ma’- dan toshi ma’nosini bildiradi.

Zavqiya — arabcha; ismning quyidagi ma’nola- ri bor:

• xursandchilik, shodlik;
• lazzat, maza, kayf.

Qiz farzand kutilgan uyda birinchi ma’no ko‘zda tutilgan bo‘lsa kerak.

Zaynab — arabcha; agar chaqaloq durkun tug‘ilsa, shunday ism qo‘yishgan. Payg‘ambarimiz Muhammad

sollallohu alayhi vasallamning birinchi qizlari shu nom bilan atalgan.

Zamira — arabcha; «zamir» so‘zining quyidagi ma’nolari bor:

• yurak, ko‘ngil, dil;
• yashiringan fikr, mazmun, o‘y;
• egalik (ko‘rsatish) olmoshi.

Ism birinchi yoki ikkinchi ma’noga nisbatan berilgan bo‘lishi mumkin. Agar birinchi ma’no- ga nisbat berilgan bo‘lsa, unda dilga yaqin, ko‘ngil orzusi deb izohlasa bo‘ladi. Ism ikkinchi ma’- noga nisbat berilgan bo‘lsa, aql bilan ish ko‘ruz- chi deb izohlash kerak.

Zarifa — arabcha; aqlli, farosatli, pokiza, ma’- suma degan ma’nolarda keladi.

Zaqro — arabcha; yorqin, ravshan, nurli, oq yuzli yoki intiluvchi, havas qiluvchi ma’nolarini bildi- radi. Bu «O‘zbek ismlari» kitobida berilgan izoh. Aslida Zahro — guldek degani. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning kenja qizlari Fotima benihoya go‘zal bo‘lgani uchun unga shunday nisbat berilgan. Bu ism pgu ma’noda Zuhra deb ham talaffuz qilinadi. Shunga bo‘lsa kerak, o‘zbek va tojik oilalarida egi- zak qiz tug‘ilsa, Fotima va Zuhra deb ataladi.

Zebi — forscha; chiroyli, go‘zal demakdir.

Ziyoda — arabcha; agar go‘dakning ortig‘i bo‘lsa, o‘g‘il bolalarga Ortiq, Ziyod, qiz bolalarga Ziyoda

degan ism qo‘yilgan. Bundan tashqari, hammadan ziyoda bo‘lsin, degan niyat ham bo‘lishi mumkin.

Ziynat — arabcha; bezak, uyning, xonadonning, oilaning bezagi degan ma’noni anglatadi.

Zilol — arabcha; tiniq va muzdek suv degani. Suvdek pokiza degan niyatda berilgan ism bo‘lishi kerak. Ismning Zilola shakli ham bor.

Zinnur — arabcha; nurli, ravshan, chiroyli, dil- bar ma’nolarini beradi. Ismning Zinnura shakli ham uchraydi.

Zohida — arabcha; dindor, taqvodor, xudojo‘y, mo‘mina demakdir.

Zubayda — arabcha; «zubda» so‘zidan olingan bo‘lib, biron narsaning yaxshi tomoni; sarasi; yaxshi natijasi, xulosasi ma’nolariga ega. Demak, qiz- larning yaxshisi deb izohlash mumkin.

Zulayho — arabcha; taxminan kichik, kenja qiz deganidir (ismning ma’nosi tamoman anikdanmagan). Ba’zilar sirg‘anchiq, silliq, muloyim deb talqin qil- ganlar. Qur’oni karimdagi Yusuf surasida Yusuf alayhissalomga oshiq bo‘lib qolgan ayol garchi Aziz- ning xotini deb atalsa ham, xalq rivoyatlarida u Zu- layho nomi bilan yuritiladi. Durbekning mashhur «Yusuf va Zulayho» dostoni ham bor. Bu dostonda rivoyat qilinishicha, bir necha yillar o‘tib, Aziz o‘lib, Zulayho beva qolgach, Yusuf alayhissalom unga uyla- nadi. Keyinchalik Zulayho butkul taqvoga beriladi.

Zulfi — forscha; ayollarning ikki chekkasidan tushib turgan soch kokillari, umuman ayollarning sochini bildiradi.

Zumrad — forscha; yashil tusli qimmatbaho tosh. Ko‘zlari ko‘k tug‘ilgan chaqaloqqa ham shunday ism beriladi.

Zuhro — arabcha; yorug‘ sayyoraning nomi. Uni Cho‘lpon ham deydilar.

Arabcha ismlar ma’nosi

I xarfiga ismlar ma’nosi

Ibrohim — qadimiy yahudiycha; Tavrot va In- jil kitoblarida Avraam shaklida kelgan, «xal- qlar otasi» degan ma’noga ega. Rivoyatlarga ko‘ra, Ibrohim payg‘ambarning Is’hoq va Ismoil de- gan o‘g‘illari bo‘lib, Is’hoqdan yahudiylar, Is- moildan esa arablar tarqalgan.

Idris — hadimiy yahudiycha; aynan o‘quvchi, o‘rga- nuvchi demakdir. Tikuvchilik, to‘quvchilik, xat ilmi singari hunarlar Idris payg‘ambardan boshlangan, degan rivoyatlar bor.

Izzat — arabcha; hurmat ma’nosida keladi.

Ikrom — arabcha; izzat, hurmat, ehtirom, obro‘ yoki tuhfa ma’nolari bor.

Ilyos — qadimiy yahudiycha; aynan «Mening tan- grim Yeliyaxin (Yahyo)» deganidir. Bu ma’no Bibliya kitobidan olingan. Ammo ismning istilohiy ma’- nosi bor: Allohning kuchi, qudrati yoki xalqlar- ning sevimlisi, e’zozlangan, qadrlangan odam. Obi hayot ichib, mangu tirik yurgan Xizrning boshqa nomi; quruqlikda Xizr bo‘lib yursa, suvda Ilyos bo‘lib, odamlarning hojatini chiqaradi, deb faraz qilin- gan. Qur’oni karimda ham Xizrning Muso alayh- issalom bilan uchrashgani zikr etilgan.

Ilhom — arabcha; ruhlanish, jo‘sh urish; inti- lish ma’nolarini bildiradi.

Imron — arabcha; tiriklik, barhayotlik de- makdir. Imron — Bibi Maryamning otasi bo‘lgan. Muso payg‘ambarning ham otasi Imron deb ata- lar edi.

Inoyat — arabcha; xayrixohlik, ko‘mak, ehson ma’- nolarini anglatadi.

Inog‘om — arabcha; aslida in’om; sovg‘a, hadya ma’- nosida keladi.

In’om — arabcha; Inog‘om ismining imloviy jihatdan to‘g‘ri yozilishi.

Iskandar — yunoncha; jasur, mard, qo‘rqmas, do- vyurak yoki muhofaza qiluvchi ma’nolari bor. «Is- kandar» so‘zi arab tilida sarimsoq ma’nosini ham anglatadi. Sharq adabiyotida Iskandar personaji juda mashhur. Ammo bu Iskandar Aleksandr Maq- duniyga aloqasi bo‘lmay, balki Qur’oni karimda zikr etilgan Iskandar Zulqarnayn (ikki shoxli Iskandar) nomiga taassub qilib berilgan. Bu Is-

kandar odamlarni Ya’juj-Ma’juj zulmidan qut- qargan.

Islom — arabcha; musulmon dinining nomi.

Ismat — arabcha; poklik, begunohlik, ma’sum- lik ma’nolarida keladi.

Ismoil — qadimiy yahudiycha; aynan Xudo eshitdi demakdir. Bu ismning tarixi quyidagicha: Ibrohim payg‘ambarning ayoli Soradan farzandi yo‘q edi. Ib- rohim alayhissalom hamisha Alloxdan farzand ato etishini so‘rardi. Payg‘ambarning farzandga bo‘lgan ishtiyoqini sezgan Sora uni o‘z joriyasi bo‘lmish Hojarga uylantirib qo‘yadi va Allohning inoyati bi- lan Hojar o‘g‘il tug‘adi. Shuning uchun ham Ibrohim payg‘ambar o‘g‘liga «Xudo iltijoimni eshitdi» ma’no- sida Ismoil ismini beradi. Ismoil ham payg‘ambar- lardan bo‘lib, uning nomi Qur’oni karimda zikr etil- gan. Arab xalqining otasi hisoblanadi. Rivoyatlarga ko‘ra, u 137 yil umr ko‘rib, Makkada vafot etgan.

Isomiddin — arabcha; dinning tutqichi, madadi, ko‘magi ma’nolarini anglatadi.

Isroil — qadimiy yahudiycha; yahudiy tilidagi Izrail so‘zining arabcha talaffuzi. Alloh yo‘li- da kurashuvchi demakdir.

Is’hoq — hadimiy yahudiycha; kuladi ma’nosida keladi. Bu ismning tarixi quyidagicha: farishta Jabroil Ibrohim payg‘ambar bilan uning xotini Soraga farzand ko‘rish xabarini olib keladi. Shun-

da Ibrohim payg‘ambar 100 yoshda, Sora 90 yoshda edi. choq boshida ovqat tayyorlayotgan Sora ikki yuziga shapatilab rosa kuladi. «Endi qarigan chog‘imda tu- g‘amanmi?!» deydi. Ammo Xudoning vahiysi to‘g‘ri edi, Sora o‘g‘il ko‘radi va yana vahiy bilan uning ismi Is’hoq bo‘ladi. Is’hoq Qur’oni karimga ko‘ra, Ibrohim alayhissalomning ikkinchi o‘g‘li, Bibli- yaga ko‘ra, birinchisidir. Mantiqiy jihatdan olib qaraganda, Qur’ondagi gap to‘g‘ri.

Iftixor — arabcha; faxr, g‘urur deganidir.

Ixtiyoriddin — arabcha; dinning irodasi ma’- nosini beradi. Ismning Ixtiyor shakli ham bor.

Iqboliddin — arabcha; din iqboli demakdir.

Ibodat — arabcha; doimo taqvo bilan shug‘ulla- nuvchi, Allohga sig‘inuvchi ma’nolarini anglatadi.

Ijoza — arabcha; «ijoz» so‘zidan mo‘jiza de- gan ma’noni tushunish mumkin. Chaqaloqning ba- danida qandaydir ortiqcha, g‘alati belgilar ko‘rinsa, shunday ism berilish odati bor. Ismning Ijozat shakli ham uchraydi.

Inobat — arabcha; Alloh iltijolarni qabul qilib bergan qizaloq demakdir.

Iroda — arabcha; bu ismni turlicha talqin qilish mumkin: chidamli, toqatli; Allohning irodasi va muruvvati bilan berilgan farzand; ota-onaning orzusi va tilagi.

Ismigul — arabcha-forscha; ya’ni, bu qizaloq- ning ismi gul, degan ma’noni beradi.

Iqboloy — arabcha-o‘zbekcha; baxt, saodat; omad, porloq kelajak degan ma’nolarni bildiradi. Is- mning Iqbolxon degan shakli ham bor.

Iqlim — arabcha; bu ismni har qanday sharoitga chidamli, deb talqin qilish mumkin. Ismning Iqli- ma, Iqlimbibi, Ikdimbuvish degan shakllari ham bor.

ismlar ma’nosi kizlarniki islomiy

Y xarfiga ismlar ma’nosi

Yo‘ldoshmuhammad — o‘zbekcha-arabcha; Muhammad sollallohu alayhi vasallamga yo‘ldosh bo‘lsin, de- gan niyatda qo‘yilgan ism.

Yigitali — tug‘ilgan chaqaloq haqiqiy erkak bo‘lsin, degan niyatda qo‘yilgan bo‘lishi mumkin.

K xarfiga ismlar ma’nosi

Kabir — arabcha; ulug‘, ulkan ma’nolarida keladi.

Kamol — arabcha; yetuk, mukammal, nuqsonsiz ma’- nolariga ega.

Kiromiddin — arabcha; dinning saxovati, ka- rami degan ma’nolarni beradi.

Kozim — arabcha; sabrli, chidamli, vazmin; g‘azab- dan o‘zini tiya oladigan degan ma’nolar anglashi- ladi.

Komil — arabcha; mukammal, benuqson, yetuk de- makdir.

Komron — forscha; baxtli, saodatli; maqsadiga erishuvchi; hokim, hukmronlik qiluvchi ma’nola- riga ega.

Kavsar — arabcha; jannatdagi buloqdan oquv- chi suv. Rivoyatlarga ko‘ra, mahshar kunida Payg‘- ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasal- lam mo‘minlarni shu buloq suvidan qondirar ekanlar. Binobarin, ismning ma’nosi keng: fa- rovonlik, obi hayot, mo‘l-ko‘llik, rahm-shafqat, shifobaxshlik.

Kamola — arabcha; yetuk, barkamol demakdir. Is- mning Kamoliya degan shakli ham bor. g‘il bolalarga Kamol, Kamoliddin degan ismlar beriladi.

Kimyo — arabcha; qimmatbaho narsalar; kamyob, noyob, nodir, tengsiz ma’nolari nazarda tutilgan. Ismning shakllari: Kimyobibi, Kimyoxon, Kimyooy.

Komila — arabcha; yetuk, mukammal; zukko degan ma’nolarni beradi.

Kumush — o‘zbekcha; forslar nuqra deydigan ma’- danni o‘zbek tilida kumush deyishadi. Bu ism o‘zbek oilalarida keng tarqalgan. Ayniqsa, Abdulla Qodi- riyning «tkan kunlar» romani keng tarqalgach, ko‘pgina tug‘ilgan qizlarga Kumush deb ism beril- gan.

ismlar va ma’nosi

L xarfiga ismlar ma’nosi

Laziz — arabcha; yoqimtoy, shirin bola demak- dir.

Latif — arabcha; pok, pokiza; muloyim, mehri- bon degan ma’nolarda keladi. Latif Alloh taolo- ning go‘zal sifatlaridan biridir.

Lutfiddin — arabcha; dinning iltifoti, mar- hamati ma’nolarini beradi. Ismning quyidagi shakllari bor: Lutfiali, Lutfiyor, Lutfiy (ziyo- li oilalarda shoir Lutfiyga taassuban qo‘yilgan ism), Lutfirahmon, Lutfirahim, Lutfihaq, Lut- fullo.

Luqmon — arabcha-yunoncha; bilimdon, dono de- makdir. Luqmon nomi Qur’oni karimda ham zikr etilgan va alohida Luqmon surasi ham bor. U ta- rihda Luqmoni hakim deb shuhrat topgan haba- shiy tabib edi. Ulamolar uning payg‘ambar yoki valiy ekani haqida bir fikrga kela olmaganlar. Chunki na Qur’onda, na hadisda u haqda aniq ma’- lumotlar uchramaydi. Faqat Qur’onda uning o‘z o‘g‘liga qilgan nasihatlari keltirilgan.

Lazzat — arabcha; kelajakda hayoti huzur-halo- vatli bo‘lsin, degan niyatda berilgan ism. Laziza ismi ham shu ismning shakllaridan biri.

Lazokat — arabcha; Nazokat ismi o‘zbek tilida ko‘pincha shunDay talaffuz ham etiladi.

Layli — arabcha; tun orasida turilgan chaqaloqqa shunday ism berilgan. Yoki ism qadimiy yahudiy tili- dagi liliya (safsangul)dan olingan bo‘lishi mumkin.

Latifa — arabcha; bu ismning adabiyotdagi lati- fa (anekdot) janriga aloqasi yo‘q, «latif» so‘zidan olingan bo‘lib, nafis, pokiza, muloyim deganidir. Latofat ismi ham shu ismning shakllaridan biry.

La’li — arabcha; eng qimmatbaho ma’dan tosh. Demak, la’lidek qadrli bo‘lsin, degan niyatda be- rilgan ism.

Lobar — arabcha; go‘zal, kelishgan, yoqimtoy, ko‘rkam degan ma’nolarga ega. Ismning quyidagi shakllari bor: Lobarjon, Lobaroy, Lobarxon.

Lola — forscha; gulning nomi. Bu ism o‘zbek va tojik oilalarida keng tarqalgan.

Lutfi — arabcha; iltifot, nazokat, nafosat ma’- nolarida keladi. Ismning Lutfiniso, Lutfiya shakllari bor.

ismlar ma’nosi ugil bolalar

M xarfiga ismlar ma’nosi

Mavlon — arabcha; ustoz, valene’mat degan ma’- nolarni bildiradi. Alloh taoloning go‘zal sifat- laridan biri sanaladi.

Majid — arabcha; atoqli, shuhratli, dongdor demakdir. Alloh taoloning go‘zal sifatlaridan biri.

Malik — arabcha; podshoh, hokim, qirol ma’no- larini beradi. Bu ham Alloh taoloning go‘zal si- fatlaridan biri hisoblanadi.

Manguberdi — o‘zbekcha; mangulikka, boqiylik- ka daxldor ma’nolarida keladi. Mashhur sarkarda Jaloliddin Manguberdiga nisbat berilgan bo‘li- shi mumkin.

Mansur — arabcha; ustun turuvchi, g‘olib, mu- zaffar degan ma’nolarni anglatadi. Bu ismning Abdulmansur degan shakli ham bor. Abdulmansur Amir Temurning laqabi bo‘lgan.

Mardi — forscha; botir, mard, dovyurak demak- dir.

Mas’ud — arabcha; baxtli, baxtiyor, saodatmand ma’nolarini beradi.

Maxdum — arabcha; din yo‘lida xizmat qiluvchi; martabali, obro‘li degan ma’nolarga ega. Ismning Mahzum shakli ham uchraydi.

Maxsum — arabcha; Ma’sum ismining talaffuz- dagi shakli; pok, pokiza, sof, gunohsiz ma’nola- rida keladi.

Maxtum — arabcha; muhrlangan, mustahkamlan- gan demakdir. Ismning Maxtumquli (mashhur t^f- kman shoiriga nisbat berilgan bo‘lishi mumkin), Maxtumberdi, Maxtumqilich, Maxtumkeldi shakl- lari ham uchraydi.

Ma’mun — arabcha; omonda, himoya ostidagi, himoyaga olingan ma’nolarini anglatadi. G‘azna- viylar sulolasining hukmdorlaridan biri, Be- runiy zamonida faoliyat olib borgan ma’rifat- parvar podshoh Ma’munning ismi ham shunday bo‘lgan.

Ma’mur — arabcha; bu ismning quyidagi ma’- nolari bor:

• biron ishga buyurilgan kishi;

Ismni qaysi ma’noda qo‘llashsa ham, yaxshilik niyati anglashiladi.

Ma’ruf — arabcha; quyidagi ma’nolar angla- shiladi:

• taniqli, mashhur;
• aqlga muvofiq, sharoitga mos va maqbul hisob- langan fe’l-harakat.

Kunbotar paytida tug‘ilgan bolaga ham shunday ism qo‘yilgan.

Mashrab — arabcha; xosiyat, tabiat, xulq, odat, xislat, mayl, ravish ma’nolarida keladi. Mashhur tasavvuf shoiri Boborahim Mashrabning nomi bi- lan ham bog‘liq.

Maqsad — arabcha; istalgan, orzu qilingan de- makdir.

Mahdum — arabcha; janob, xo‘ja, aslzoda, din ilmining bilimdoni, diniy peshvo ma’nolarini bildiradi.

Mahkam — arabcha; mustahkam, qattiq demak- dir. Joni qattiq ma’nosida qo‘llaniladi.

Mahmud — arabcha; maqtalgan, maqtovga sazovor degan ma’nolarni anglatadi. Payg‘ambarimiz Mu- hammad sollallohu alayhi vasallamning sifatla- ridan biri.

Mehmon — forscha; yangi mehmon (farzand) ma’- nosida bo‘lsa kerak. Mehmonga borganda tug‘ilgan bolalarga ham shunday ism berilgan.

Mehriddin — arabcha; din sharofati bilan eri- shilgan bola deb izohlash mumkin.

Mizrob — forscha; noxun demakdir. Ismning Muzrobiddin degan shakli ham bor, buni din noxu- ni, ya’ni dinni sharhlovchi deb izohlash mumkin.

Minhojiddin — arabcha; dinning ravshan, yorug‘ yo‘li.

Miraziz — arabcha; izzatli mansabdor, amir demakdir.

Mirza — forscha; kotib; ilmli ma’nosini be- radi. tmishdagi hukmdorlar saroyida mirzalik eng katta mansab hisoblangan.

Mubashshir — arabcha; bashorat qiluvchi degani.

Muzaffar — arabcha; g‘olib ma’nosida keladi.

Muzrob — forscha; Mizrob ismining o‘zgargani.

Munzir — arabcha; bu nom Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sifatlaridan biri bo‘lib, ma’nosi ogohlantiruvchi demakdir.

Murod — arabcha; maqsad, talab ma’nolariga ega.

Murtazo — arabcha; tanlangan, saylangan, suyuk- li, qadrli degan ma’nolarni anglatadi. Bu nom haz- rat Alining sifatlaridan biri bo‘lgan.

Muslim — arabcha; Islom diniga bo‘ysungan, mu- sulmon, taqvodor ma’nolarini bildiradi.

Muso — qadimiy yahudiycha; yahudiylar payg‘am- bari Moshe nomining arab tilidagi talaffuzi shunday. Ma’nosi turlicha: qadimiy misr tilida bola, chaqaloq, yahudiy tilida suvdan topilgan yoki tortib olingan, arab tilida ustara, poki degani.

Mustafo — arabcha; tanlangan, saralab olingan degan ma’noda qo‘llaniladi. Bu nom Muhammad sol- lallohu alayhi vasallamning sifatlaridan biri.

Musulmon — arabcha; Islom diniga bo‘ysungan, e’tiqod qilgan, xudojo‘y demakdir.

Mutal — arabcha; Mutallib ismining qisqar- tirilgani; izlovchi, axtaruvchi yoki talab etilgan ma’nolarida keladi. Ismning Mutallim degan shakli ham bor.

Muxlisiddin — arabcha; dinning ixlosman- di, dinga sodiq; taqvodor, xudojo‘y ma’nolari- ga ega.

Muxtor — arabcha; mustaqil, erkin degani.

Muqanna — arabcha; niqobdor ma’nosini bera- di. Ma’lum belgi yoki parda bilan tug‘ilgan bolaga shunday ism qo‘yish odat bo‘lgan.

Muhammad — arabcha; maqtovga loyiq demakdir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning muborak ismlari shunday bo‘lgan. Bu ismning quy- idagi shakllari bor: Muhammadaziz, Muhammada- zim, Muhammadayyub, Muhammadakbar, Muhammada-. li, Muhammadamin, Muhammadanvar, Muhammadaf- zal, Muhammadasad, Muhammada’zam, Muhammada’- lo, Muhammada’lam, Muhammadsharif, Muhamma- dahmad, Muhammadbakir, Muhammadbek, Muhammad- bobo, Muhammadboqi, Muhammadbo‘ri, Muhammad- bobur, Muhammadvali, Muhammadvafo, Muhammad- darvesh, Muhammaddin, Muhammaddo‘st, Muhamma- dyor, Muhammadyoqub, Muhammadjalil, Muhammad- jamil, Muhammadjuma, Muhammadzakiy, Muham- madzamon, Muhammadzarif, Muhammadziyo, Muham- madziyod, Muhammadzikir, Muhammadzokir, Muham- madzohid, Muhammadzohir, Muhammadzulun, Muham- madzunnun, Muhammadzuhur, Muhammadi, Muham- madibrohim, Muhammadikrom, Muhammadislom, Muhammadismoil, Muhammadiso, Muhammadisro- il, Muhammadis’hoq, Muhammadyo‘ldosh, Muhammad- kabir, Muhammadkamol, Muhammadkarim, Muham- madkomil, Muhammadlatif, Muhammadmajid, Mu- hammadmaxdum, Muhammadmansur, Muhammadmaxsum, Muhammadmirza, Muhammadmurod, Muhammadmuso, Muhammadmustafo, Muhammadmuhsin, Muhammad- mo‘min, Muhammadnabi, Muhammadnodir, Muham- madnozim, Muhammadnosir, Muhammadnur, Muham- madodil, Muhammadorif, Muhammadosim, Muham- madoqil, Muhammadrajab, Muhammadrasul, Muham- madrauf, Muhammadrafiq, Muhammadrashid, Mu- hammadrahim, Muhammadrizo, Muhammadroziq, Muhammadro‘zi, Muhammadsaid, Muhammadsalim, Muhammadsiddiq, Muhammadsodiq, Muhammadsoib, Muhammadsoli, Muhammadsolih, Muhammadfozil, Muhammadxalil, Muhammadshokir, Muhammadyusuf, Muhammadqobil, Muhammadqodir va hokazo.

Muhiddin — arabcha; dinni qo‘llovchi, jonlan- tiruvchi, dinga go‘zallik, nafosat baxsh etuvchi ma’- nosida keladi. Ismning Muhiddinqori, Shomuhid- din, Mirmuhiddin singari shakllari ham bor.

Muhsin — arabcha; karamli, marhamatli, meh- ribon degan ma’nolarni bildiradi.

Mo‘min — arabcha; dinni til va dil bilan iqror qiluvchi degani. Mo‘min Alloh taoloning go‘zal si- fatlaridan biri.

Mavjuda — arabcha; agar go‘dak nozikroq tug‘il- gan bo‘lsa, yashab ketsin, degan ma’noda shunday ism beriladi.

Mavluda — arabcha; Muhammad sollallohu alayhi vasallam muharram oyining dushanba kunida tu- zz

g‘ilganlar. Agar chaqaloq shu oyda tug‘ilgan bo‘lsa, Mavluda ismi qo‘yilgan.

Maysa — forscha; yerdan tabiiy ravishda ko‘ka- rib chiqadigan o‘t. Ehtimol, bahorning boshla- nishida, maysalar ko‘kara boshlaganda tug‘ilgan qizga shunday ism berilgandir. Balki maysadek nozik, yosh, navqiron bo‘lsin, degan niyat ham nazarda tutilgan bo‘lishi mumkin.

Maknuna — arabcha; yashirin, berkingan ma’no- lariga ega. Ismning istilohiy ma’nosini hayoli, andishali, kamtar deb izohlash mumkin. Maknuna Qo‘qon xonligi saroyida yashab, ijod qilgan No- dirabegimning taxallusi ham bo‘lgan.

Maktuba — arabcha; ba’zi oilalarda shunday ism beriladi, ammo ismning ma’nosi tushunarsiz. Bi- nobarin, xat ma’nosi bilan ism qo‘yish g‘alati.

Malika — arabcha; qirolicha demakdir.

Mamlakat — arabcha; diyor, vatan; mulk ma’no- larini anglatadi. Ehtimol, boyvuchcha qiz bo‘lsin, degan niyatda berilgan ismdir.

Manzura — arabcha; husni axloqi bilan elga manzur bo‘lsin, degan niyatda berilgan ism.

Marjon — forscha; marvarid tizimini angla- tadi. Ismning quyidagi shakllari bor: Marjona, Marjonbeka, Marjonbibi, Marjongul, Marjon- qiz.

Marziya — arabcha; maqbul, e’tiborga loyiq de- makdir. Ismning Marzi degan shakli ham bor.

Mariya — krdimiy yahudiycha; ustun turuvchi ma’- nosini beradi. Bibi Maryamning nomi. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning bir zavjalari ham shu nom bilan atalgan.

Marg‘uba — arabcha; qo‘msalgan, istalgan, suyuk- li, qadrli degan ma’nolarni anglatadi.

Marhabo — arabcha; oilada uzoq vaqt kutilgan qizga shunday ism qo‘yiladi.

Marhamat — arabcha; Allohning lutfu iltifo- ti ma’nosida berilgan ism.

Masrura — arabcha; quvnoq, shodon, baxtiyor de- gan ma’nolarga ega.

Maston — arabcha; jozibali, maftunkor, dil- kash demakdir. Ismning Mastona, Mastonbibi, Ma- stoncha shakllari ham bor.

Mastura — arabcha; aynan berkitilgan, yashi- ringan, pardali degan ma’nolarni beradi. Ismni istilohiy ma’noda iffatli deb izohlash mumkin.

Mas’uda — arabcha; baxtli, saodatmand degani. Ismning Mas’udbaxt degan shakli ham bor. Bu is- mni yozishda ko‘pincha xatolikka yo‘l qo‘yib, Ma’suda deb yozadilarki, bunday yozilganda ma’no chiqmaydi.

Matluba — arabcha; iltijo bilan erishilgan, orzu qilingan ma’nolari tushuniladi.

Matonat — arabcha; Iroda ismining boshqacha shakli.

Maftuna — arabcha; maftun etuvchi, zavqlanti- ruvchi chiroy ma’nolariga ega.

Maxsuma — arabcha; sof, pokiza, gunohsiz de- makdir.

Ma’mura — arabcha; ma’murlik so‘zidan olin- gan, farovonlik deb izohlash mumkin.

Ma’suma — arabcha; pokiza, gunohsiz, bokira ma’nolarini beradi.

Mashkura — arabcha; shukr so‘zidan olingan. Shukr qiluvchi, shukrona aytuvchi degan ma’nolar- ni anglatadi.

Mashhura — arabcha; taniqli, obro‘-e’tiborli bo‘lsin degan niyatda beriladigan ism.

Mahbuba — arabcha; do‘st demakdir.

Mahdiya — arabcha; to‘g‘ri yo‘l degan ma’noni bildiradi.

Mahzuna — arabcha; dardli, qayg‘uli, g‘amli ma’- nolariga ega. Ammo bu ismning kengroq tarqali- shiga sabab bor: Nodirabegim va Uvaysiy davrla- rida Qo‘qon adabiy muhitida Mahzuna taxallusli

ismlar manosi

p xarfiga ismlar ma’nosi

shoira ham bo‘lgan. Uning she’rlari kam saqlangan bo‘lsa-da, ammo nomi xalq orasida mashhur.

Mahina — forscha; oydek suluv degan ma’noni beradi. Ismning shakllari quyidagilar: Mahin- bonu, Mahingul, Mahinora.

Mahliyo — arabcha; jozibali, jozibador ma’- nolarida keladi.

Mahmuda — arabcha; maqtovli, e’zozli ma’no- sida ishlatiladi. Ismning Mahmuza degan shakli ham bor.

Mohira — arabcha; iste’dodli, uddaburro, chaq- qon degan ma’nolarni ifodalaydi.

Muazzam — arabcha; katta, ulug‘ demakdir. Ismning Muazzama degan shakli ham bor.

Mubina — arabcha; ochiq, ravshan; jozibali ham- dir.

Muborak — arabcha; ehtimol, onasi homilador- lik paytida duo olgan va Muborak ismini qo‘ygan bo‘lishi mumkin. Ismning Mubora shakli ham uch- raydi.

Muzayyana — arabcha; bezangan, ziynatlangan, orasta ma’nolarini anglatadi.

Mukarrama — arabcha; izzat va hurmat sohiba- si degan ma’nolarda qo‘llaniladi.

Multajiba — arabcha; nurli, yorqin, ravshan demakdir.

Munavvara — arabcha; Multajiba ismining ay- nan ma’nosini bunga ham ishlatsa bo‘ladi.

Muniba — arabcha; to‘g‘ri yo‘lga kiruvchi, ya’ni Alloh taolo yo‘lidan yuruvchi ma’nolarini bildiradi.

Munira — arabcha; nurli, ravshan degan ma’no- larni ifodalaydi.

Munis — arabcha; do‘st, o‘rtoq, sirdosh degan ma’no- larda keladi. Ismning Munisa degan shakli ham bor.

Munojot — arabcha; uzoq yillar mobaynida far- zand kutgan oilalarda shunday ism beriladi.

Muruvvat — arabcha; mehrli, shafqatli ma’no- sini beradi.

Murshida — arabcha; to‘g‘ri yo‘ldan boruvchi, xu- dojo‘y, taqvodor demakdir.

Musallam — arabcha; sidqidil, itoatkor; yovvosh ma’nolarini ifodalaydi. Ismning Musallama de- gan shakli ham bor.

Muslima — arabcha; musulmon, xudojo‘y, taqvo- dor, yolg‘iz Allohga sig‘inuvchi ma’nolarida keladi.

Muxlisa — arabcha; hayotda ixlos bilan yashasin, degan niyatda beriladigan ism.

Mushtariy — arabcha; Yupiter sayyorasining nomi, uni Neptun deb ham ataydilar.

Mushfiqa — arabcha; mehribon, shafqatli de- makdir.

Muyassar — arabcha; Alloh taolo ato etgan far- zandni ifodalab yoki hayotda ko‘p narsaga erishsin, degan niyatda beriladigan ism.

Muqaddam — arabcha; oldinda boruvchi, peshvo bo‘lishini istab yoki to‘ng‘ich farzandga beriladi- gan ism.

Muqaddas — arabcha; tabarruk, aziz bo‘lsin, deb yoki muqaddas qadamjolarni ziyorat qilgandan keyin tug‘ilgan go‘dakka beriladigan ism.

Muhabbat — arabcha; bu ismning berilish saba- bi ikki sevishgan qalbga bog‘liq bo‘lsa kerak.

Muhayyo — arabcha; iltijolarimizni Alloh hozir qildi, degan ma’noda beriladigan ism.

Muhibniso — arabcha; do‘st, qadrdon demak ^,\ir. Ismning ushbu shakllari bor: Muhiba, Muhibbi- bi, Muhibjahon, Muhibjamol.

Muhima — arabcha; oilada mushtoq bo‘lib kutil- gan farzandga pgunday ism berish mumkin.

Muhsina — arabcha; mehribon, yaxshiliklar qiluvchi, rahmdil ma’nolarida keladi.

Muhtaram — arabcha; hurmatli, qadrli, yuksak e’zozga sazovor ma’nolarini ifodalaydi. Ismning Muhtarama degan shakli ham bor.

Mo‘mina — arabcha; shariat qoidalariga binoan yashaydigan, taqvodor degani. Ismning Mo‘minniso degan shakli ham bor.

Mo‘tabar — arabcha; hurmatli, aziz degan ma’- nolarni anglatadi. Talaffuzda Muxtabar deb ham iste’mol qilinadi.

Mo‘tila — arabcha; ato qilingan, tuhfa, baxshan- da, in’om etilgan degan ma’nolarni ifodalab, uzoq vaqt farzand kutgan oilalarda shunday ism beriladi.

ismlar manosi kitobi

N xarfiga ismlar ma’nosi

Nabi — arabcha; payg‘ambar, Allohning elchisi nazarda tutiladi.

Navro‘z — forscha; qadimiy ismlardan biri. Navro‘z kunida tug‘ilgan go‘daklarga shunday ism qo‘yish odati uchraydi.

Nazar — arabcha; Alloh yoki avliyolar nazari bi- lan tug‘ilgan bola demakdir.

Nazir — arabcha; ogoh qilguvchi, azoblardan ogoh- lantiruvchi ma’nosida keladi. Bu nom Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sifatlaridan biri. Yoki kimgadir nazir qilingan ma’nosida ham bo‘lishi mumkin.

Nazrullo — arabcha; Allohga nazir qilingan, sadaqa qilingan bola degani.

Naim — arabcha; baxtli, omadli, saodatmand ma’- nolarini beradi.

Namoz — forscha; ehtimol, ibodat paytida tu- g‘ilgan bolaga shunday ism qo‘yilgandir yoki xu- dojo‘y bo‘lsin, degan ma’noda ham berilgan bo‘li- shi mumkin.

Narimon — arabcha; ehtimol, nuriiymondir.

Nasim — arabcha; yengil shabada, tong shamoli ma’nolarini ifodalaydi.

Nasriddin — arabcha; dinning g‘olibligi, din- ning zafari degan ma’nolarni anglatadi. Bu is- mning Nasrullo degan shakli ham bor.

Ne’mat — arabcha; nasibali, rizq-ro‘zli demakdir.

Nizom — arabcha; tartibli, intizomli deganidir.

Nishon — forscha; badanida biron belgi bilan tug‘ilgan yoki otasi yo onasidan yodgorlik bo‘lib qol- gan bolaga shunday ism berilgan.

Nodim — arabcha; hamdam, hamsuhbat, do‘st ma’- nolariga ega.

Nodir — arabcha; kamyob, noyob, bebaho, tengsiz degan ma’nolarni anglatadi.

Nozim — arabcha; tartibga keltiruvchi, tartib- ga soluvchi yoki shoir ma’nolarida keladi.

Noib — arabcha; o‘rinbosar, ko‘makchi, yordamchi ma’nolari anglashiladi.

Nosir — arabcha; ko‘makchi, yordamchi yoki g‘olib, muzaffar degan ma’nolarni bildiradi. Bu nom Muhammad sollallohu alayhi vasallamning sifat- laridan biri.

Nusrat — arabcha; g‘olib, muzaffar demakdir.

Nu’mon — yahudiycha; iltifot, muruvvat, lutf, mehr ma’nolariga ega.

Nuh — yahudiycha; aslida Nuho — aql, xirad, zehn demakdir. Bu nom Nuh payg‘ambarning laqabi bo‘lgan. Uning asl ismi Sakib yoki Sokib (arabcha) bo‘lib, qo‘ymoq, to‘lmoq deganidir. Bu ismning Nuhiddin degan shakli ham bor. Ma’nosi dinni to‘ldirmoq deb sharhlanadi.

Navbahor — forscha; ilk bahor nazarda tutila- di. Yoki ko‘klamning boshlanish paytida tug‘ilgan go‘dakka shu nom beriladi.

Nazira — arabcha; baxshida demakdir. Ism ma’- nosi xalq orasidagi irim va e’tiqodlarga bog‘liq, binobarin ba’zi oilalarda Xudo bizga farzand bersa, falonchi avliyoga nazir qilamiz, degan va’- da bo‘ladi va nguning uchun ham ahdni bajarish uchun shunday ism qo‘yiladi. Ma’lum yoshga yetgach, o‘sha

sig‘inilgan avliyo yoki shayxning duosi bilan go‘dak nazirlik (baxshandalik)dan ozod bo‘ladi.

Nazokat — arabcha; latofatlilik, noziklik, la- tiflik ma’nolarida keladi.

Naima — arabcha; iqboli baland, saodatmand degan ma’nolarni anglatadi. Agar ism tutuq bel- gisi bilan (Na’ima deb) yozilsa, u holda ma’no- si jannat bo‘ladi.

Nargiz — forscha-yunoncha; aslida Nargis. Yunon- lar bo‘tagulni nargis deganlar. Talaffuzda «s» harfi «z» harfiga aylangan. Ismning Nargiza degan shakli ham bor.

Nasiba — arabcha; Alloh bergan nasiba yoki rizq- ro‘zli ma’nosida ishlatiladi.

Nafisa — arabcha; nozik, xushtabiat demakdir. Ismning Nafosat degan shakli ham bor.

Nigina — forscha; uzuk deganidir. Bu ismni izohlashda shunday talqinga yo‘l qo‘yish mumkin: ayollarning barmoqlaridan, bilaklaridan uzuk tush- maydi; onasiga hamroh bo‘lsin, degan niyatda beri- ladigan ism bo‘lishi kerak.

Nigor — forscha; rasm, surat, tasvir; go‘zal ma’- nolariga ega.

Nilufar — forscha; savsan ma’nosini beradi. Suv yuzasida yurgan nilufar g‘oyatda chiroyli. So-

hibjamol qiz bo‘lsin, degan niyatda beriladigan ism.

Nishonbibi — forscha-hindcha; biron nishon bi- lan tug‘ilgan go‘dakka shunday ism berish mumkin.

Nihol — forscha; o‘suvchi, yashovchi degan ma’no- larni ifodalaydi.

Nodira — arabcha; tengsiz, noyob demakdir. Is- mning Nodirabegim, Nodirabeka, Nodirabibi, No- dirabonu, Nodirgul, Nodirtoj kabi shakllari bor.

Noila — arabcha; Allohga iltijo qilingandan keyin marhamat qilingan farzandga shunday ism beriladi.

ismlar manosi qizlar

O xarfiga ismlar ma’nosi

Obid — arabcha; toat-ibodat qiluvchi, taqvodor demakdir.

Odil — arabcha; haqgo‘y, adolatli, insofli, to‘g‘ri, halol ma’nolarida keladi.

Odina — forscha; juma kuni tug‘ilgan bolaga shunday ism qo‘yish rasm bo‘lgan.

Ozod — forscha; erkin, hur, xoli degan ma’no- larga ega.

Olamgir — arabcha-forscha; Jahongir ismining uzgacha shakli. Olam so‘zi bilan boshlanadigan is-

mlarning shakllari quyidagilar: Olamiddin, Olam- nazar.

Olim — arabcha; bilimli, bilimdon, donishmand ma’nolarini beradi.

Olloyor — arabcha-forscha; Allohga do‘st, Alloh qo‘llasin, degan ma’nolarda qo‘llaniladi.

Omon — arabcha; omon bo‘luvchi, najot topuvchi ma’nolariga ega.

Orif — arabcha; bilimdon, aqlli, dono yoki xu- dojo‘y.

Osim — arabcha; qo‘riqlangan, himoyalangan, mu- hofaza qilingan, xavfsiz ma’nolarini beradi.

Ofoq — arabcha-hindcha; aynan ufq demakdir. Ismning Ofoqxo‘ja degan shakli ham bor.

Oxun, Oxund — forscha; mulla, muallim, ustoz; turkman tilida aka, og‘a degan ma’nolarda keladi.

Oqil — arabcha; fahm-farosatli, aqlli, dono ma’nolariga ega.

Obida — arabcha; taqvodor, xudojo‘y degan ma’- nolarni beradi.

Ozoda — forscha; ko‘p manbalarda bu ismni er- kin, hur deb talqin qiladilar. Agar faqat o‘g‘il bolalarga nisbatan bu ism berilsa, aytilgan ma’-

no to‘g‘ri. Ammo qiz bolaga qo‘yilsa, ikki ma’noda tushunmoq kerak: erkin, hur; sarishta, ozoda.

Oysha — arabcha; yashovchi, barhayot, joni qatgiq ma’nolari anglashiladi. Muhammad sollallohu alayhi vasallamning zavjalaridan birining ismi Oysha bo‘lgan.

Olima — arabcha; bilimdon bo‘lsin, degan niyatda berilgan ism. Ismning Olimtilla degan shakli ham bor.

Olmos — forscha; eng qimmatbaho bezak, demak, oilaning bezagi bo‘lsin, degan niyatda qo‘yiladi.

Oltinbibi — o‘zbekcha-hindcha; ehtimol, go‘dak sariq tug‘ilgani uchun shunday ism berilar.

Osiyo — forscha; aynan tegirmon demakdir. Ehti- mol, tegirmon toshidek mustahkam bo‘lsin, degan niyatda beriladigan ismdir. Har ehtimolga qarshi Osiya ham bo‘lishi mumkin. Osiya — o‘zini Xudo deb atagan Fir’avnning xotini, Muso payg‘ambarni tarbiyalagan ayol, saroy xonimi bo‘lgan.

Oftob — forscha; hamisha oftobdek charaqlab tursin, degan niyatda beriladigan ism.

Oqila — arabcha; aqlli, farosatli, dono dega- nidir.

Ohista — forscha; umri tinch, sokin o‘tsin, de- gan ma’noda qo‘yiladigan ism.

ismlar manosi o zbek

P xarfiga ismlar ma’nosi

Payom — forscha; xabar, darak; istilohiy ma’- noda xabardor, xabar beruvchi demakdir. Payg‘om ismi ham shu ma’noni anglatadi.

Parda — forscha; o‘z pardasi (ko‘ylagi) bilan tug‘ilgan bolaga pgunday ism berilgan.

Parpi — forscha; aslida farfi — nafis, mu- loyim, yumshoq tabiatli degan ma’nolarni beradi. Parpi degan dorivor o‘simlik ham bor.

Partov — forscha; asdi partav; nurli, nur sochuvchi.

Pahlavon — forscha; aslida «pahlu» so‘zidan olingan, yon, biqin, qanot ma’nolarini anglatadi. Istilohiy ma’nosi zo‘r, kuchli, qudratli; lashkar boshlig‘i demakdir.

Poyon — forscha; qator qiz tug‘ilgandan keyin tug‘ilgan o‘g‘ilga berilgan ism. Ehtimol, kenja bo- ladir.

Polvon — forscha; «Pahlavoshshing o‘zbekcha ta- laffuzi; kuchli, qudratli, bahodir ma’nolarini beradi.

Porso — forscha; yomon ishlardan saqlanuvchi, o‘zini tiyuvchi, taqvodor, xudojo‘y demakdir.

Po‘lat — forscha; ma’nosi tushunarli, mustah- kam ma’dan nomi.

Paykar — forscha; aynan badan, gavda, qomat, sum- bat ma’nolarini ifodalaydi. Pari paykar deganda paridek kelishgan, chiroyli deb tushuniladi.

Pardagul — forscha; o‘z pardasi bilan tug‘ilgan go‘dakka shunday ism beriladi.

Pari — forscha; go‘zal degani.

Parcha — forscha; parchaqora, parchachavdar, par- chayuz, parchaburgut, laqayparcha degan urug‘lar bor, shu urug‘larga mansub go‘dak bo‘lsa kerak. Ismning Parchaoy, Parchin, Oyparcha, Parchaxol, Parchinoy shakllari bor.

Pokiza — forscha; Ma’suma ismiga qarang.

Popuk — forscha; chiroyli, shirin ma’nolari- * ni bildiradi. Ismning Oypopuk degan shakli ham bor.

Poshsha — forscha; bu ism «podshoh» yoki «posho» so‘zlaridan olingan. Podshoh — yurt egasi, rahba- ri, posho — turk tilida general degani. Qaysi ma’no ism uchun tanlansa ham farqi yo‘q.

R

Rabbimqul — arabcha-o‘zbekcha; Allohning quli, bandasi degan ma’nolarni anglatadi.

Ravshan — forscha; yorug‘, shu’lali; tiniq, beg‘u- bor; g‘amsiz ma’nolarini ifodalaydi.

48

Rajab — arabcha; hijriy yilning rajab (to‘rtinchi) oyida tug‘ilgan bolaga shunday ism be- rilgan.

Razzoq — arabcha; rizq beruvchi demakdir. Bu ismni shunday qo‘yish yaramaydi. Undan ko‘ra quyi- dagi shakllaridan foydalanish kerak: Abdurazzoq, Razzoqberdi, Razzoqbergan, Razzoqqul.

Ramazon — arabcha; qamariy yil hisobi bo‘yi- cha to‘qqizinchi oyda tug‘ilgan bolaga shunday ism beriladi.

Ramz — arabcha; belgi, ishora; timsol ma’nola- rini bildiradi. Ramziddin, Ramzullo degan shakl- lari bor.

Rauf — arabcha; muloyim, shafqatli, rahmdil degan ma’nolarga ega. Bu ismning Abdurauf degan shakli ham bor.

Rafiq — arabcha; do‘st, hamdam ma’nolarini be- radi.

Rashid — arabcha; to‘g‘ri yo‘ldan yuruvchi demakdir.

Rahim — arabcha; mehribon, marhamatli ma’no- larini ifodalaydi. Alloh taoloning go‘zal ism- sifatlaridan biri. Ammo bachadonni ham rahim deydilar.

Rahmat — arabcha; bu ism ham mehribon, marh- amatli degan ma’nolarni beradi.

Rahmon — arabcha; o‘ta mehribon deganidir. Alloh taoloning go‘zal ism-sifatlaridan biri.

Rif’at — arabcha; ulug‘lik, yuksaklik ma’nola- rini ifodalaydi.

Rixsitilla — arabcha-forscha; tilladek qimmat- li, qadrli degan ma’nolarda keladi.

Ruslan — forscha; arslon demakdir.

Rustam — pahlaviycha; «Avesto»dagi Raodastan so‘zidan olingan bo‘lib, ulkan gavdali, qudratli, dovyurak, bahodir ma’nolarini bildiradi. Abulq- osim Firdavsiyning «Shohnoma»sidagi Zol o‘gli Rustamning nomi. Bu so‘zning ikkinchi ma’nosi «qutuldim» deganidir. «Shohnoma»da bayon qili- nishicha, ona Rustamni tug‘ayotganda benihoya qiy- nalgan. Chaqaloq tug‘ilgach, rustam, deydi beholla- nib. Chaqaloq juda ulkan tug‘ilgan ekan.

Ruhiddin — arabcha; dinning ruhi degan ma’- nolarni anglatadi. Ismning Ruhullo (Ruhulloh) degan shakli ham bor.

Ravza — arabcha; bu ismning quyidagi ma’nola- ri bor:

• bog‘, gulbog‘;
• jannat;
• qabr, aziz-avliyolar qabri (majo- ziy ma’noda).

Ism tanlanganda birinchi va ikkinchi ma’no- larni olish mumkin. Ismning Ravzagul degan shak- li ham bor.

Ravshanak — forscha; yorug‘, nurli ma’nolarida keladi. Rivoyatlarga ko‘ra, Aleksandr Makduniy rta Osiyoni zabt etgach, mahalliy xonadonning Ravsha- nak degan qizini sevib qolgan va uni o‘z nikohiga olib, Makedoniyaga qaytib ketgan. Demak, Ravsha- nak yunonlarning onasi maqomida bo‘lgan. Ismning Ravshanoy, Ravshaniya degan shakllari ham uchraydi.

Rajabbibi — arabcha-hindcha; hijriy yil hiso- bining yettinchi oyi — rajab oyida tugalgan go‘dak- ka shunday ism beriladi. Ismning Rajabbeka, Ra- jabgul degan shakllari bor.

Raisa — arabcha; boshliq, rahbar, sardor, sar- var ma’nolarini ifodalaydi. Yunon tilida esa mehribon, muloyim, itoatkor odam rais deyiladi.

Rayhon — arabcha; rayhonni jannat guli deb ataydilar. Ismning Rayhona, Rayhongul degan shak- llari mavjud.

Ramila — arabcha; biluvchi, tilsimlar sirini ochuvchi; folbin demakdir. Shu e’tibordan bu is- mni go‘dakka qo‘ymagan yaxshi.

Ra’no — arabcha; qizil gullarning bir turi ra’no deb ataladi.

Rashida — arabcha; to‘g‘ri yo‘ldan yuruvchi degan ma’noda qo‘llaniladi.

Rahbarniso — arabcha; yo‘lboshchi degani. Is- mning Rahbaroy, Rahbarxon degan shakllari bor.

Rahima — arabcha; muruvvatli, shafqatli ma’- nolarida keladi.

Risolat — arabcha; elchilik, payg‘ambarlik avlo- diga mansub go‘daklarga shunday ism beriladi. Yana to‘g‘ri yo‘lda, hidoyat yo‘lida bo‘lsin, degan niyat na- zarda tutilgan bo‘lishi ham mumkin.

Rixsi — arabcha; rizq-nasibali demakdir.

Robi — arabcha; to‘rtinchi degan ma’noni bera- di. Oilada to‘rtinchi qiz farzandga shunday ism qo‘yiladi. Bu ismning Robia, Robiabu, Robiniso, Robiya degan shakllari bor.

Rohila — qadimiy yahudiycha; ba’zi oilalarda bu ismning ma’nosini anglamay go‘dakka qo‘yadi- lar. Uning ma’nosi markab, ulovdir.

Rumiya — arabcha-yunoncha; ehtimol, Rum ellari- dan birida tug‘ilgan go‘dakka shunday ism berilgan bo‘lishi mumkin.

Ruxsora — forscha; yonoq, yuz, chehra ma’nosini ifodalaydi. Bu ismdan murod go‘dakning zebo, go‘zal bo‘lib yetishishi niyat qilinadi.

Ruxshona — forscha; «rux» so‘zining uchta ma’no- si bor:

• yuz, chehra, ko‘rinish;
• shaxmatdagi to‘g‘ri yuradigan sipohi;
• afsonaviy ulkan bir qush.

«Shona» so‘zining ma’nolari quyidagilardan

52

iborat: shona — taroq, shona — parranda toji, shona — g‘o‘za g‘unchasi. Shu ma’nolardan kelib chi- qib, ismni gulg‘uncha yuz deb izohlash mumkin.

Ruqiya — arabcha; sehr, tumor demakdir. Bu is- mni qo‘yishdan murod ko‘z tegmasin, sehr ta’sir qilmasin, himoyalangan, dam solingan bo‘lsin, de- gan niyat yotgan bo‘lishi ham mumkin.

Ro‘zibegim — forscha-o‘zbekcha; «ro‘z» — kun dega- ni. Demak, kundek ravshan, yorug‘ degan ma’noda qo‘lla- niladi. Ismning Ro‘zibeka, Ro‘zibuvi, Ro‘zigul, Ro‘zi- momo, Ro‘zimoh, Ro‘ziniso, Ro‘zixol degan shakllari ham uchraydi.

S xarfiga ismlar ma’nosi

Sadiboy — arabcha-o‘zbekcha; sodd,a, pokiza ma’- nolarini ifodalaydi.

Sadr — arabcha; baland martabali, mansabdor demakdir.

Said — arabcha; baxtli, saodatli degan ma’no- larda keladi. Ismning quyidagi shakllari bor: Sa- idabbos, Saidabror, Saidazim, Saidakbar, Saidak- ram, Saidali, Saidamin, Saidamir, Saidanvar, Saidato, Saidafzal, Saida’lo, Saidahmad, Saidah- ror, Saidbadr, Saidbilol, Saidboqi, Saidburhon, Saidvali, Saidvaqqos, Saiddono, Saidyor, Saidyo- qub, Saidjabbor, Saidjalol, Saidjamol, Saidja- mil, Saidjahon, Saidibrohim, Saiddin, Saidis- lom, Saidkamol, Saidkarim, Saidkomil, Saidma-

53

lik, Saidmamat (Saidmuhammad), Saidmat (Said- muhammad), Saidmaqsad, Saidmaqsud, Saidmahmud, Saidmirza, Saidmurod, Saidmuso, Saidmuxtor, Sa- idnabi, Saidnur, Saidnu’mon, Saidolim, Saido- mon, Saidorif, Saidoxun, Saidrasul, Saidrahim, Saidrahmon, Saidrizo, Saidtilla, Saidtoji, Sa- idtoy, Saidto‘ra, Saidfozil, Saidsho, Saideshon, Saidehson, Saido‘lmas, Saidqayum, Saidqori, Saidqosim, Saidqul, Saidg‘ani, Saidg‘ozi, Saidho- sil, Saidhusayn.

Sayid — arabcha; aynan ega, xo‘ja; boshliq, rah- bar ma’nolarini bildiradi. Sayid Payg‘ambari- miz sollallohu alayhi vasallam avlodlarining faxriy unvoni. Ismning quyidagi shakllari bor: Saydi, Saydiyor, Saydimat (Saydimuhammad), Say- din, Saydirasul, Saydiqul, Saydig‘ani, Saydullo, Sayidazim, Sayidali, Sayidamin, Sayidamir, Sayidasqar, Sayidato, Sayidafzal, Sayidahmad, Sayidbattol, Sayidbek, Sayidberdi, Sayidbilol, Sayidburhon, Sayidvali, Sayiddin, Sayidyor, Say- idjabbor, Sayidjalol, Sayidjon, Sayidjo‘ra, Sayidzoda, Sayidikrom, Sayidislom, Sayidkarim, Sayidkeldi, Sayidkomil, Sayidlatif, Sayidma- mat (Sayidmuhammad), Sayidmahmud, Sayidmirza, Sayidmurod, Sayidnabi, Sayidnazar, Sayidnazir, Sayidnasim, Sayidnafas, Sayidniyoz, Sayidnur, Sayidnu’mon, Sayidolim, Sayidomon, Sayidorif, Sayidoxun, Sayidpo‘lat, Sayidrajab, Sayidrasul, Sayidrahim, Sayidrahmon, Sayidrizo, Sayidsul- ton, Sayidtemur, Sayidumar, Sayidusmon, Say- idfozil, Sayidxalil, Sayidsharif, Sayidyunus, Sayidyahyo, Sayidya’qub, Sayido‘roz, Sayidqayyum,

54

Sayidqilich, Sayidqosim, Sayidqurbon, Sayid- qul, Sayidg‘ani, Sayidg‘afur, Sayidg‘affor, Sayidg‘ozi, Sayidhabib, Sayidhasan, Sayidhoji, Sayidhusayn.

Sayfi — arabcha; qilich, shamshir ma’nolarini beradi. Ismning Sayfiali, Sayfiddin, Sayful- lo, Sayfiyazdon, Sayfiqora, Sayfulislom, Say- fulmalik degan shakllari bor.

Salim — arabcha; sog‘lom demakdir.

Salmon — arabcha; beozor, muloyim, yuvosh ma’- nolariga ega.

Salom — arabcha; tinchlik, sog‘lik, omonlik degani.

Saloh — arabcha; rost, to‘g‘ri, halol; haqgo‘y ma’- nolarini beradi.

Samandar — arabcha-yunoncha; yunonchadagi «sala- mandra» so‘zidan olingan bo‘lib, o‘tda yonmaydigan degan ma’noni bildiradi.

Samar — arabcha; hosil, natija, meva demakdir. Ismning Samariddin degan shakli ham bor.

Sami — arabcha; eshituvchi, tinglovchi ma’nola- rini anglatadi. Allohning sifatlaridan biri.

Samin — arabcha; qadrli, qimmatli, aziz ma’- nolariga ega.

Sanjar — arabcha; aynan sanchmoq ma’nosini beradi. Istilohiy ma’nosi shiddatli, o‘tkir de- makdir.

San’at — arabcha; chiroyli hunarlar egasi degani.

Sarvar — forscha; yo‘lboshlovchi, boshliq, rah- namo ma’nolarni ifodalaydi.

Sardor — forscha; yetakchi, boshliq degan ma’no- larda tushuniladi.

Safar — arabcha; safar oyi (musulmonlar taq- vimidagi ikkinchi oy)da tug‘ilgan yoki safar chog‘i- da yoxud otasi va qarindoshlaridan biri safarga ketganda tug‘ilgan bolaga shu ism berilgan. Yana Sa- farmurod, Safarmuhammad, Safarniyoz, Safarali kabilar bor.

Safo — arabcha; tiniq, pokiza ma’nolarida keladi.

Sa’di — arabcha; baxtli, saodatli, omadli degan ma’nolarni ifodalaydi. Ismning Sa’diboy, Sa’- divaqqos, Sa’dimurod, Sa’diniyoz, Sa’dullo, Sa’- dixon degan shakllari ham bor.

Sahobiddin — arabcha; hamfikr dindoshlar de- ganidir. «Sahobiy» so‘zidan olingan.

Siddiq — arabcha; to‘g‘riso‘z, sofdil, rostgo‘y ma’nolarini bildiradi. Bu nom Muhammad sol- lallohu alayhi vasallamning eng yaqin do‘stlari va birinchi xalifa Abu Bakrning laqabi bo‘lgan.

56

Sino — pahlaviycha; donishmand, hakim ma’no- larini beradi.

Siroj — arabcha; yorug‘lik, nur, chiroq degan ma’- nolar tushuniladi.

Soat — arabcha; yaxshi, xosiyatli vaqtda tug‘ilgan demakdir.

Sobir — arabcha; sabrli, toqatli ma’nolariga ega. Bu nom Ayyub payg‘ambarning laqabi bo‘lgan.

Sobit — arabcha; mustahkam, mahkam degan ma’- nolarni anglatadi.

Sodir — arabcha; asli «sadr» so‘zidan olingan. Boshliq, rahbar degan ma’nolar tushuniladi.

Sodiq — arabcha; chin do‘st degani.

Soib — arabcha; Sohib ismining boshqa ko‘ri- nishi bo‘lib, ega, xo‘jayin ma’nosini beradi.

Solih — arabcha; pok, halol, pokiza demakdir.

Soqi — arabcha; sog‘, sog‘lom, sezgir, ziyrak de- gan ma’nolarga ega.

Sohib — arabcha; Soib ismining to‘rri talaffuzi.

Suvon — arabcha; egov degani. Egovdek mustah- kam bo‘lsin, degan niyatda berilgan ism.

Sulaymon — qadimiy yahudiycha; asli Sheloma- dir bo‘lib, arab tiliga o‘tganda Sulaymon shaklini olgan. Tavrot kitobida Solomon deyilgan. Ma’no- si himoyalangan, berk, muhofazaga olingan, shi- kast topmaydigan, tinch, osoyishta demakdir.

Sulton — arabcha; hukmdor ma’nosini beradi.

Sunnat — arabcha; yo‘l, odat, udum, taomil degan ma’nolarga ega. Yoki sunnati o‘zi bilan tug‘ilgan bolaga shunday ism beriladi. Ismning Sunnatullo degan shakli ham bor.

Sur’at — arabcha; chaqqon, epchil ma’nolarini ifodalaydi.

Suhrob — pahlaviycha; qizil yog‘du; la’l, yoqut degan ma’nolarni anglatadi. Abulqosim Firdav- siyning «Shohnoma» asaridagi qahramon Rustam- ning laqabi.

Sabina — arabcha; qadrli, qimmatli, suyukli ma’nolariga ega.

Sabiha — arabcha; chiroyli, go‘zal, xushro‘y, la- tif, malohatli demakdir.

Sabo — arabcha; tong yeli, tong shabadasini ifo- dalaydi. Sahar paytida tug‘ilgan go‘dakka berila- digan ism. Ismning Sabogul degan shakli ham bor.

Savda — arabcha; bug‘doyrang tug‘ilgan qizaloq- larga shunday ism qo‘yilgan. Savda sahobiya ayol bo‘lgan.

Savri — arabcha; shamsiy yil hisobining ik- kinchi oyi (aprel)da tug‘ilgan chaqaloqqa shunday ism berilgan. Ismning Savura degan shakli ham bor.

Sadaf — arabcha; o‘z tishi bilan tug‘ilgan chaqa- loqqa beriladigan ism.

Sadbar — forscha; aynan yuz barg, yuz yaproq de- makdir. Istilohiy ma’noda gullab-yashnasin degan ma’nolarini bildiradi.

Sadoqat — arabcha; vafodor, sodiq; chin, sami- miy do‘st ma’nolarini beradi.

Sayohat — arabcha; sayohat chog‘ida yoki otasi sayohatga ketgan paytda tug‘ilgan chaqaloqqa shu ism beriladi.

Sajiya — arabcha; fe’l-atvor, xarakterni ifo- dalaydi. Bu ismni tug‘ma xislat va qobiliyat deb izohlash mumkin.

Saima — arabcha; aynan ro‘zani bildiradi. Bu ismni taqvodor, xudojo‘y, deb talqin qilish mum- kin. Ismning Sayima degan shakli ham bor.

Sayyora — arabcha; tez harakat qiluvchi yulduz; planetaning nomi.

Salima — arabcha; sog‘lom, salomat, omon ma’no- larini beradi.

Salomat — arabcha; tinchlik, osoyishtalik, eson- omonlikni anglatadi.

Saltanat — arabcha; aynan hokimiyat, hukmron- lik ma’nolarini bildiradi. Ulg‘ayib, yuksak mar- tabalarga erishsin, oilaning martabasi shu qiz, degan ma’noda qo‘yiladigan ism.

Samira — arabcha; suhbatdosh, dilkash demakdir.

Sanam — arabcha; ma’buda degani bo‘lib, majo- ziy ma’noda go‘zal, zeboni ifodalaydi.

Sanobar — arabcha; qarag‘ayga o‘xshagan xushqo- mat daraxt bo‘lib, asli yozilishi Sanavbar.

Saodat — arabcha; baxtli, baxtiyor, iqboli ba- land ma’nolarini beradi.

Sarvi — forscha; to‘g‘ri, tik o‘sadigan, qishin-yozin ko‘m-ko‘k turadigan, hidi yoqimli, xushqomat daraxt.

Safiya — arabcha-qadimiy yunoncha; aql, donish- mandlik ramzi yoki sof, pokiza, pokdomon; ma’su- ma, iffatli degani.

Safura — arabcha; yulduz, yorug‘ yulduz, porloq, yorqin; shukuxdi, hashamatli yoki sochi sariq qiz.

Sitora — arabcha; aynan yulduzdir. Demak, o‘zbek- cha Yulduz ismining arabcha shakli.

Sojida — arabcha; xudojo‘y, taqvodor demakdir.

Soliha — arabcha; yaxshi xislatlarga ega, maqbul ma’nolarini ifodalaydi. Soliya shakli ham bor.

Sora — qadimiy yahudiycha; tanlangan, saralan- gan degan ma’nolarni bildiradi. Ibrohim pay- g‘ambarning xotini ham Sora deb atalgan.

Sohiba — arabcha; ega, beka degani.

Sumbul — forscha; sumbula o‘simligi soy va havza tepalarida o‘sadi, u g‘oyat chiroyli, barg va navdalari qizlarning uzun sochlaridek suvga tushib turadi.

Surayyo — arabcha; yulduzdek porloq demakdir.

Surmaxon — forscha-o‘zbekcha; qorako‘z, shahlo ko‘z ma’nolarida beriladigan ism.

T xarfiga ismlar ma’nosi

Tavakkal — arabcha; takdiri Allohga topshi- rilgan bola. Bolasi turmagan oilalarda tug‘ilgan chaqaloqqa shunday ism qo‘yilgan.

Tal’at — arabcha; chiroyli, sohibjamol ma’no- sida keladi.

Tansiq — arabcha; noyob, nodir; bolaga tashna oilada tug‘ilgan chaqaloqqa shunday ism qo‘yilgan.

Tilla — forscha; oltindek qimmatli degani.

Toji — forscha; xol bilan tug‘ilgan bola.

Toir — arabcha; qush; parvoz qiluvchi, yuksak- likka ko‘tariluvchi ma’nolarini anglatadi.

Tolib — arabcha; bilim izlovchi, ilm ixlosman- di ma’nolari tushuniladi.

Tohir — arabcha; tahoratli, pokiza; beg‘ubor de- gan ma’nolarni ifodalaydi.

Tuman — mo‘g‘ulcha; aynan ming demakdir. Isti- lohiy ma’noda ko‘paysin degani.

Turob — arabcha; xok, tuproq ma’nolarini bil- diradi.

Tabassum — arabcha; hamisha chiroyi ochiq bo‘lsin, degan niyatda beriladigan ism.

Tanzila — arabcha; Allohning irodasi bilan vujudga kelgan farzand.

Tahmina — arabcha; kuchli, qudratli, jasur de- gan ma’nolarni tushunish mumkin.

Toza — arabcha; Ma’suma ismiga qarang. Is- mning Tozagul degan shakli ham bor.

Toira — arabcha; yuksak-yuksaklarga uchuvchi qush ma’nosini anglatadi.

Tohira — arabcha; tahoratli; pokiza, dili toza, pokdomon, taqvodor demakdir.

To‘ti — forscha; qushlar ichida biyroni to‘ti hisoblanadi, o‘rgatilgan gapni takrorlaydi. Is- mning istilohiy ma’nosini shirin tilli deb izoh- lash mumkin. Ismning To‘tibibi, To‘tigul, To‘timo- mo, To‘tiniso, To‘tixol, To‘tiqiz shakllari ham bor.

U xarfiga ismlar ma’nosi

Ubay — arabcha; asli Ubayd; qul, qul bola ma’- nolarini anglatadi. Ismning Ubaydullo va Ubay- mirza degan shakllari ham bor.

Uzayr — arabcha; kuchli, qudratli, ko‘makchi ma’- nolarini bildiradi. Qadimda Isroil qavmining payg‘ambarlaridan biri bo‘lgan.

Ulfat — forscha; barchaga do‘st bo‘lsin, degan ni- yatda qo‘yilgan ism.

Umar — arabcha; barhayot yashovchi ma’nosida ke- ladi. Musulmon olamining ikkinchi xalifasi Umar ibn Xattobning ismi.

Umid — arabcha; orzu qilingan, kutilgan degan ma’nolarda tushuniladi.

Umir — arabcha; umri bilan bergan bo‘lsin, de- gan ma’noda qo‘llaniladi.

Usmon — arabcha; singan-chiqqanlarni davolovchi tabib shunday deyiladi. Musulmon olamining uchin- chi xalifasi Usmon ibn Affonning nomi hamdir.

Ubayda — arabcha; lug‘aviy ma’nosi kichik qul (cho‘ri) bo‘lsa ham, ismni Allohning xoksor banda- si deb izohlash mumkin.

Uzaro — arabcha; gulyuz, chiroyli, go‘zal, zebo de- makdir.

Umida — arabcha; bu ismni bir necha ma’noda izoxdash mumkin: birinchidan, uzoq yillar kutil- gan farzandga shunday ism beriladi; ikkinchidan, keyingisi o‘g‘il bo‘lishidan umid sifatida shunday ataladi; uchinchidan, oila biron narsaga umid qil- ganda go‘dakka shunday ism qo‘yiladi.

Ummatoy — arabcha-o‘zbekcha; ma’lum bir payg‘- ambarning ummati, qavmi ma’nolarini ifodalaydi. Ismning Ummatxon degan shakli ham bor.

Umri — arabcha; uzoq umr ko‘rsin, degan niyatda beriladigan ism.

F xarfiga ismlar ma’nosi

Fazli — arabcha; marhamat, inobat, himmat, or- tiqlik, ustunlik, yetuklik ma’nolarini anglatadi.

Fayyoz — arabcha; oliyhimmat, mehribon ma’- nolarida keladi. Ismning Mirfayyoz degan shakli ham bor.

Farziddin — arabcha; dinni farz deb biluvchi degan ma’noda tushuniladi.

Farid — arabcha; yakka, yolg‘iz, yagona; tengsiz, bebaho ma’nolariga ega yoki pardali bo‘lib tug‘il- gan bolaga beriladigan ism.

Farmon — arabcha; buyruq, amr ma’nolari- ni anglatib, Allohning irodasi deb sharhla- nadi.

Farrux — arabcha; baxtli, baxtiyor demakdir.

Fattoh — arabcha; rahmat xazinalarini ochuv- chi, mushkul ishlarni hal qiluvchi, g‘olib, muzaf- far degan ma’nolarda ishlatiladi.

Fath — arabcha; dinning g‘olibligi, ustunligi degani. Ismning quyidagi shakllari bor: Fathid- din, Fathullo.

Faxri — arabcha; g‘urur, iftixor ma’nolarini beradi. Ismning Faxir, Faxriddin, Faxrijon, Faxriislom degan shakllari uchraydi.

Fikrat — arabcha; idrokli, aqlli ma’nolarini anglatadi.

Firdavs — forscha; sakkizinchi jannatning nomi bo‘lib, Alloh taolo Arshining ostida joy- lashgan. Bog‘, ko‘kalamzor degan ma’nolarga ega.

Firuz — forscha; qimmatbaho ma’dan tosh nomi.

Fitrat — arabcha; aynan tug‘ma tabiat; aqlu fa- rosatli, dono ma’nolarini bildiradi.

Fozil — arabcha; bilimdon, dono, donishmand degan ma’nolarni anglatadi.

Fotih — arabcha; yengilmas, muzaffar, g‘olib ma’nolarida tushuniladi. Ismning Fotihali, Fo- tihkamol degan shakllari bor.

Fuad — arabcha; dil, qalb; aql, farosat ma’no- larida keladi.

Fuzail — arabcha; odobli, yaxshi xislatli; insof- li, adolatli; yuksak, ustun turuvchi degan ma’nolarga ega. Ismning Fuzayliddin degan shakli ham bor.

Fuzul — forscha; aynan sergap degani. Istilo- hiy ma’noda notiq; ko‘p narsani talab qiluvchi deb sharhlanishi mumkin.

Fazilat — arabcha; yaxshi xislatlarga, chiroyli xulq-atvorga ega bo‘lsin, degan niyatda beriladi- gan ism. Ismning Fazolat degan shakli ham bor.

Farangiz — forscha; nur sochuvchi, ziyo taratuv- chi, ziyoli ma’nolarini bildiradi.

Farzixon — arabcha-o‘zbekcha; qonun-qoidalar- ga, rasm-rusumlar va an’analarga amal qiluvchi ma’nolari anglashiladi. Ismning Farziya degan shakli ham uchraydi.

Farida — arabcha; ehtimol, pardali bo‘lib tu- g‘ilgan chaqaloqlarga shunday ism qo‘yilsa kerak. Ismning boshqa ma’nolari quyidagilar: yakka, yago- na, tengsiz, benazir, bebaho; nodir, noyob; marva- rid.

Farog‘at — arabcha; o‘zbek oilalarida keng tar- qalgan ismlardan biri. Hayoti rohat-farog‘atda o‘tsin, degan yaxshi niyat bilan beriladigan ism.

Fatila — arabcha; sochi jingalak bo‘lib tug‘il- gan qizlarga shunday ism beriladi. zi shamchiroq degani, ya’ni xonadonga nur beruvchi shu’la ma’- nosida qo‘llaniladi.

Feruza — forscha; g‘olib, shavkatli, xushbaxt ma’- nolarini ifodalaydi. Agar ism Firuza shaklida yozilsa, u holda ko‘kimtir tosh, majoziy ma’noda osmon bo‘ladi.

Fozila — arabcha; bilimdon, aqlli, olima ma’- nolariga ega.

Fotima — arabcha; aynan ko‘krakdan ajratilgan demakdir. Ismning istilohiy ma’nosini musta- qil, ehtiyojsiz deb talqin qilish mumkin. Mu- hammad sollallohu alayhi vasallamning kenja qizlari ham Fotima deb atalgan.

X xarfiga ismlar ma’nosi

Xayyom — arabcha; chodir tikuvchi, chodir yasovchi usta ma’nosini anglatadi. Ehtimol, Umar Xayyom nomiga nisbat berilgandir.

Xalil — arabcha; do‘st, suyukli degan ma’nolarga ega.

Xaspo‘lat — arabcha-forscha; a’lo navli po‘lat degani.

67

Xidir — arabcha; asli Xizr yoki Xizir, yashil degani. Istilohiy ma’noda abadiy tirik, barha- yot, rivoyatga ko‘ra, abadiy hayot suvini ichgan af- sonaviy payg‘ambar.

Xislat — arabcha; yaxshi fazilatli, xosiyatli ma’nolarida keladi.

Xisrav — arabcha; mashhur, dongdor, nomdor; huk- mron, podshoh ma’nolarini beradi.

Xolid — arabcha; abadiy yashaydigan; umri uzoq ma’nolariga ega.

Xolis — arabcha; samimiy, beg‘araz, sof ko‘ngil degan ma’nolarni bildiradi.

Xoliq — arabcha; bunyodkor, ijodkor degan ma’- nolarni anglatadi. Alloh taoloning go‘zal ism-si- fatlaridan biri. Ismning o‘zini qo‘yish ma’qul emas. Ismning quyidagi shakllari ham bor: Abdu- xoliq, Xoliqberdi, Xoliqnazar, Xoliqnur, Xoliq- niyoz, Xoliqul.

Xurram — forscha; shod, shodmon, xursand, xush- kayfiyat demakdir.

Xursand — forscha; shod, baxtiyor degani.

Xurshid — forscha; quyoshni ifodalaydi.

Xushbaxt — forscha; saodatmand ma’nosini beradi.

Xo‘ja — forscha; sohib, janob ma’nolariga ega. Ismning quyidagi shakllari bor: Xo‘jaakbar, Xo‘jaahror, Xo‘jaali, Xo‘jabek, Xo‘jazoda, Xo‘jam, Xo‘jamurod, Xo‘jambek, Xo‘jakalon va hokazo.

Xazina — arabcha; oilamiz, xonadonimiz boy- ligi degan ma’noda beriladigan ism.

Xayri — arabcha; yaxshilik qiluvchi, saxovatli ma’nolari anglashiladi. Ismning quyidagi shakl- lari bor: Xayrigul, Xayriniso, Xayrinur, Xay- riya, Xayrijamol, Xayrijon, Xayrikamol, Xay- rulbanot.

Xonbeka — o‘zbekcha; aslzodalar xonadonidan; xon qizi ma’nolarini ifodalaydi. Ismning Xonbi- bi, Xongul, Xonzoda, Xonim, Xonimqiz, Xonposh- sha kabi shakllari bor.

Xosiyat — arabcha; agar chaqaloq tug‘ilmasdan ol- din onasi homiladorlik paytida otaning ishi yuri- shib ketib, unga omad kulib boqqan bo‘lsa, tug‘ilgan chaqaloqqa shunday ism berilishi mumkin.

Xumor — arabcha; qiz tug‘ilishini orzu qilgan yoki farzandga mushtoq bo‘lgan oilalarda chaqaloqqa shunday ism berilsa kerak.

Xurshida — forscha; oftobmonand demakdir.

Xushandom — forscha; xushqomat qiz. «Xush» bi- lan quyidagi ismlar boshlanadi: Xushnida, Xush- nora, Xushro‘y, Xushxon…

Ch xarfiga ismlar ma’nosi

Chaman — o‘zbekcha; g‘arq ochilgan gullarga aytiladi.

Chingiz — mo‘g‘ulcha; buyuk, qudratli ma’nolari- ni beradi.

Chori — forscha; oiladagi to‘rtinchi farzandga qo‘yilgan yoki choriyorlarga nisbat berilgan ism.

Cho‘lpon — o‘zbekcha; tong yulduzi, yorug‘ yulduz ma’- nolariga ega. Ismning Cho‘lponbibi, Cho‘lponbu, Cho‘lpo- noy, Cho‘lponxon kabi shakllari ham bor. Venera yul- duzini o‘zbek tilida cho‘lpon deb ham ataydilar.

Sh xarfiga ismlar ma’nosi

Shavkat — arabcha; sharafli, shonli, kuchli de- makdir.

Shavqiddin — arabcha; din zavqi, din baxtp eta- digan zavq ma’nolari bor.

Shayx — arabcha; aslida qari, keksa, oqsoqol ma’nolarini beradi. Istilohiy ma’noda ustoz de- gani. Ismning Shayxzoda, Shayxiddin, Shayxim, Shayxislom, Shayxmuhammad kabi shakllari bor.

Shamsi — arabcha; quyosh bo‘lib, quyidagi shakl- larga ega: Shamsidlin, Shamsiy, Shamsinur, Sham- simulk…

Shamshod — forscha; daraxt nomi. Bu daraxt doim yam-yashil bo‘lib, qaddi raso bo‘ladi.

Sharaf — arabcha; or, nomus, obro‘, iftixor, faxr ma’nolariga ega. Ismning Sharafiddin, Sha- rafullo degan shakllari bor.

Sharif — arabcha; muqaddds, aziz demakdir.

Shaqboz — forscha; shunqor, lochin ma’nolari- ni bildiradi.

Shahob — arabcha; nurli yulduz degani. Ismning Shahobiddin, Shahobmirza kabi shakllari bor.

Sher — forscha; sherdek qudratli, jasur, so‘zi- dan qaytmas bo‘lsin, degan niyatda berilgan ism. Ismning quyidagi shakllari bor: Sherali, Sher- dil, Sherzod, Sherxon, Sherqo‘zi, Sherg‘ozi, Sherq- obil, Sherhad…

Shijoat — arabcha; g‘ayrat, jasur ma’nolarida keladi. Ismning Shijoatali, Shijoatdin singari shakllari ham bor.

Sho — forscha; aslida shoh, hukmdor. Ismning shakllari: Shoabbos, Shoafzal, Shodil, Shoyoqub, Sho- jalil, Shojahon, Shoislom, Shokarim, Shomamat (Shomuhammad), Shomansur, Shomirza, Shomurod, Shonur, Shorasul, Shosuvor, Shosulton, Shohbek…

Shokir — arabcha; farzand berganiga Allohga shukrona ma’nosida berilgan ism.

Shomil — arabcha-k,adimiy yahudiycha; asli yahudiycha Shamuel ismidan olingan. Ma’nosi «Xudo

eshitdi»dir. Arab tilida keng yoyilgan, yetuk, ko- mil ma’nolariga ega.

Shuayb — arabcha; shox, butoqni bildiradi. Is- tilohiy ma’noda to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi degani. Muso alayhissalomning qaynotasi Shuayb payg‘- ambarning nomi.

Shukur — arabcha; Xudodan minnatdorlik ma’- nosida qo‘yiladigan ism.

Shuhrat — arabcha; dovrug‘, mashhurlik; shon- shavkat ma’nolariga ega.

Shabnam — forscha; gulga, daraxt barglariga qo‘ngan shabnam g‘oyatda musaffo, tiniq bo‘ladi. Pok, pokdo- mon bo‘lsin, degan yaxshi niyatda beriladigan ism.

Shakar — forscha; suyukli qiz demakdir.

Shamsibonu — arabcha-forscha; quyoshdek nurli ma’nosini beradi. Yana Shamsigul, Shamsiniso, Shamsiya, Shamsinur kabi shakllari ham uchraydi.

Shamshod — forscha; shamshod daraxti nomi, u hamisha yashnab, tik o‘sadi. Shunga nisbat berilgan ism. Ismning Shamshodoy degan shakli ham bor.

Sharifa — arabcha; ilohiy, muqaddas, aziz, e’- zozli; sharaflangan ma’nolari tushuniladi.

Sharofat — arabcha; sharafli, aziz, qadrli, sara, maqbul degan ma’nolarga ega.

Shahina — forscha; mard, jasur ma’nolarini ifodalaydi.

Shahlo — arabcha; agar chaqaloq ko‘zlari katga- katta bo‘lsa, unga shunday ism beriladi.

Shahnoz — forscha; bu ism o‘zbek oilalarida keng tarqalgan. Aksariyat qizlar shu nom bilan ataladi. Ismning lug‘aviy ma’nolarini tekshi- rib ko‘ramiz. «Shah» — shoh, podshoh, hukmdordir. «Noz» so‘zining quyidagi ma’nolari bor: ahvoli yaxshi, dimog‘i chog‘; iftixor, faxr; farovonlik (nozu ne’mat), istig‘no (ma’nguqaning oshiqqa ozor berishi); ishva, karashma; takabbur, kibr, mag‘- rur. Ism qaysi ma’noda qo‘llangani ism beruv- chilarga havola. Ismning Shahnoza degan shakli ham bor.

Shahodat — arabcha; guvohlik beruvchi demakdir.

Shahrizod — forscha; ya’ni, shaharlik degani. Agar ismning arabcha muqobilini olib qarasak, u holda Oyzod, Oyzoda bo‘ladi. Ismning Shahrizoda degan shakli ham bor.

Shirin — forscha; shirin qiz bo‘lsin, so‘zlari shirin bo‘lsin, degan ma’noda qo‘yiladigan ism bo‘lsa kerak.

Shoira — arabcha; she’r yozuvchi degani. Garchi bu ismda niyat yaxshi bo‘lsa ham, go‘dakning kelajagi haqida soxta bashorat berilgan.

Shukriya — arabcha; «farzandtalabligimiz ijo- bat bo‘lganiga shukr» ma’nosida berilgan ism.

E xarfiga ismlar ma’nosi

Eldor — o‘zbekcha-forscha; qabila, elat boshlig‘i; hukmdor degani.

Emin — arabcha; «amin» so‘zining boshqacha talaf- fuzi, tinch, osoyishta degan ma’nolarni beradi.

Ehson — arabcha; tuhfa, sovg‘a; lutf, iltifot ma’nolariga ega.

Elyora — o‘zbekcha-forscha; el bilan birga bo‘lsin, degan ma’noda beriladigan ism.

Elzoda — o‘zbekcha-forscha; ulg‘ayib, el farzandi bo‘lsin, degan ma’noda qo‘yiladigan ism.

Elnora — o‘zbekcha-forscha; nor kabi elning yuki- ni ko‘tarsin, og‘irini yengil qilsin, degan ma’no- da beriladigan ism.

Erkagul — o‘zbekcha-forscha; erka, tantiq; quvnoq ma’nolarida qo‘yiladigan ism. Ismning Erkaoy, Erkaoyim, Erkajon, Erkasuluv kabi shakllari ham uchraydi.

Yu xarfiga ismlar ma’nosi

Yunus — ksdimiy yaxudiycha; iona, ionis so‘zlari- dan olingan, kaptar degani. Yunus payg‘ambarning nomi.

Yusuf — qadimiy yahudiycha; Iosif ysmining arabcha shakli, o‘sgan, ko‘paygan ma’nolariga ega. Husnda tengsiz bo‘lgan Yusuf payg‘ambarning ismi. Sharq adabiyotida yuksak axloq, go‘zallik timsoli.

Yulduz — o‘zbekcha; yulduzdek porloq va iqboli baland bo‘lsin, degan niyatda berilgan ism.

Ya xarfiga ismlar ma’nosi

Yahyo — yahudiycha; muruvvatli, ochiqqo‘l; xushxulq ma’nolarini beradi. Yahyo payg‘ambarning ismi, u zot nasroniylarga elchi qilib yuborilgan. Iso pay- g‘ambar zamonida yashagan.

Yayra — o‘zbekcha; erkin, hur yashasin, degan ni- yatda beriladigan ism.

O‘ xarfiga ismlar ma’nosi

O‘rxon — o‘zbekcha; ulg‘ayish, o‘sish ma’nolariga ega.

O‘g‘lon — mo‘g‘ulcha; botir, mard, shahzoda degan ma’nolarda keladi.

O‘zbekbibi — o‘zbekcha-hindcha; millatga nisba- tan berilgan ism. Binobarin, o‘z millatining qizi bo‘lsin, degan niyatda qo‘yilgan bo‘lsa kerak. Is- mning O‘zbekoy, O‘zbekoyim degan shakllari bor.

O‘lmas — o‘zbekcha; bolalari turmagan oilalarda shunday ism beriladi yoki chaqaloq nimjon tug‘ilsa ham, shunday atash odati bor.

O‘g‘ilbibi — o‘zbekcha-hindcha; o‘g‘il kutgan va o‘g‘ilga zor oilalarda beriladigan ism.

Q xarfiga ismlar ma’nosi

Qayyum — arabcha; abadiy mavjud degani. Is- mning Abduqayyum shakli to‘g‘ri. Chunki Alloh tao- lo Qayyum sifatiga ega.

Qamar — arabcha; oy demakdir. Ismning Qama- riddin, Qamarali, Qamarboy degan shakllari bor.

Qambar — arabcha; to‘rg‘ay. Bu qush beozor va akdli bo‘lib, to‘da juda ahil bo‘ladi. Ehtimol, shu niyatda bolaga qo‘yilar.

Qahramon — forscha; qayrag‘och degani. Bu daraxt juda qatgiq bo‘ladi. Mustahkam bo‘lsin, degan ma’noda shu ism berilar. Yana botir, jasoratli degani hamdir.

Qobil — arabcha; iste’dodli; kuchli; tarbiya ko‘rgan ma’nolariga ega.

Qosim — arabcha; taqsimlovchi degani.

Quddus — arabcha; pok, begunoh, aziz ma’nolariga ega.

Qudrat — arabcha; quvvatli, kuchli, qodir demaqdir.

Qurbon — arabcha; qurbon oyida (zulhijjada), qurbon hayiti kunida tug‘ilgan bola ismi.

Qutbiddin — arabcha; dinning qutbi, markazi; dinning asosi, tayanchi demakdir.

Qumri — arabcha; chiroyli sayradigan qush nomi, bu qush beozorligi bilan ham tanilgan

Qutbiniso — arabcha; «qutb» so‘zidan olingan. Bu ismni jozibador deb talqin qilish ham mumkin.

G‘ xarfiga ismlar ma’nosi

G‘ayrat — arabcha; mehnatsevar deb izohlash mumkin.

G‘ani — arabcha; boy-badavlat demakdir.

G‘afur — arabcha; gunohlarni kechiruvchi, rahm- li, marhamatli, mag‘firatli ma’nolarini beradi. Bu nom Allohning go‘zal sifatlaridan biri.

G‘iyos — arabcha; faryod, ovoza, kuch, tayanch degani.

G‘oyib — arabcha; ko‘rinmaydigan, ^plirin, maxfiy.

G‘olib — arabcha; yengilmas, muzaffar ma’nola- rini beradi.

G‘ulom — arabcha; qul va farzand ma’nolarini anglatadi.

h xarfiga ismlar ma’nosi

Habib — arabcha; suyukli, qadrdon do‘st demakdir.

Hayot — arabcha; tiriklik; sog‘lik; omonlik.

Haydar — arabcha; arslon; jasur, qudratli ma’- nolari bo‘lib, hazrat Alining laqabi ham edi.

Hayit — arabcha; hayit kuni tug‘ilgan bolaga shu ism berilgan.

Hakim — arabcha; bilimdon, aqlli, dono, donish- mand.

Halim — arabcha; muloyim, mehribon degani.

Hamdam — forscha; do‘st, o‘rtoq ma’nolarini beradi.

Hamza — arabcha; o‘tkir, achchiq, kuydiruvchi, yondiruvchi, chiroq ma’nolarini anglatib, dorivor o‘simlik nomi hamdir.

Hamid — arabcha; maqtovchi, madh etuvchi demak- dir. Yana issiq, qaynoq degan ma’nolarni ham bil- Diradi.

Hasan — arabcha; yaxshi; chiroyli; ezgulik; faso- hat.

Hafiz — arabcha; himoyachi, qo‘rikdovchi, o‘z pa- nohida asrovchi. Allohning go‘zal ism-sifatlari- dan biri.

Hikmat — arabcha; donolik, donishmandlik; mo‘ji- za. Tanasida bir belgisi bor bolaga qo‘yilgan.

Habiba — arabcha; do‘st, suyukli, e’tiborli qiz.

Havo — qadimiy yahudiycha; hayotbaxsh, hayot bu- log‘i.

Hadya — arabcha; ko‘p iltijolardan so‘ng Alloh tomonidan berilgan qizga shu ism qo‘yilgan.

Hakima — arabcha; dono va aqlli bo‘lsin, degan niyatda beriladigan ism.

Halima — arabcha; muloyim, mehribon. Muham- mad (s.a.v.)ni emizgan ayolning ismi shunday bo‘lgan.

Hanifa — arabcha; to‘g‘ri yo‘lda bo‘luvchi, taqvo- dor.

Hafiza — arabcha; himoya qiluvchi, qo‘riqlovchi.

Hodisa — arabcha; faqat o‘g‘il tug‘ilib, qiz bo‘lma- gan oilada qiz tug‘ilsa, shunday ism beriladi.

Hojar — k,adimiy yaxudiycha; mustahkam, iroda- li. Ibrohim payg‘ambarning ayoli, Ismoilning ona- si.

Hosila — arabcha; ota-onaning farzandi ham hosil hisoblanadi. Ismning Hosiloy degan shakli ham bor.

Hulkar — o‘zbekcha; yetti qaroqchi turkumidagi Surayyo yulduzi nomi.

Husnibonu — arabcha-forscha; husn egasi dega- ni. Ismning Husnida, Husniya, Husnora, Husnobod kabi shakllari bor.