TERI KASALLIKLARI
ABSESS

TERI KASALLIKLARI ABSESS: Abssess – teri qavatining yiringli yal- lig‘lanishi bo‘lib, organizmga yiringla- tuvchi mikroorganizmlar – streptokokkov, stafilokokkov, pnevmokokkov va boshqa- larning kirib qolishi oqibatida yuzaga keladi. Bu mikroorganizmlar yallig‘lan- gan teri yoki shilimshiq qavat orqali ichga kiradi. Ular zararlagan joyda abssess yoki yiringli yara paydo bo‘ladi. Bu mikroorga- nizm yiringli o‘choqdan qon va limfa to- mirlari orqali yon to‘qima yoki uzoqdagi organlar (miya, jigar, o‘pka, buyrak va bo- shqalar) ga o‘tib, abssess holatini keltirib chiqarishi mumkin.

Mikroblar to‘qimalar- da yiringli yallig‘lanish chaqirib, yiring yig‘ilgan bo‘shliqni hosil qiladi. Fasod- ning yon to‘qimalarga o‘tishi yiringli yal- lig‘lanishning tarqalishi – flegmonga sa- bab bo‘ladi. Yiringning yopiq bo‘shliqqa, masalan ko‘krak yoki qorin bo‘shlig‘iga ki- rib borishi natijasida peritonit yoki yiringli plevrit kelib chiqishi mumkin. Abssess holatining oldini olish uchun shaxsiy gigiena qoidalariga rioya qilish lozim.

• Abssessning yarali yuzasiga lngi uzil- gan shaftoli bargidan bo‘tqa tayyorlab bo- sish kerak.
• Dala qirqbo‘g‘imi (xvogs polevoy) – 30 g, archagul o‘ti – 30 g, zolotarnik – 40 g van- na uchun damlama tayyorlanadi. Abssess va qiyin bituvchi yaralarga kompress qilish uchun quyidagi qaynatma tayyorlanadi: maz- kur giyohlarning 2 osh qoshig‘i olinib, yarim litr qaynoq suvga solinadi va 15 daqiqa qaynatiladi.
• O‘pka abssessida guliko‘k ekstrakt ko‘ri- nishida kuniga uch mahal 15 tomchidan qa- bul qilinadi. Shuningdek, giyohning ildi- zidan 6 g olinib, 200 ml suvda qaynatila- di, 3-5 osh qoshiqdan kuniga ichiladi. Bir qator holatlarda giyohning damlamasi qo‘l- laniladi: 3 g ildizi va 8 g o‘ti 200 ml suvda damlanadi va kuniga 3-5 mahal 1 osh qoshiq- dan ichiladi. Davolanish kursi 30 kun.

Guli ko‘kning damlamasi oshqozon shil- liq qavatiga zarar yetkazmasligi uchun u ovqatdan keyin qabul qilinadi.

• O‘pka abssessi va qorason (gangrena)da tuyatovon (mat-i-machexa) barglari damla- masi ichiladi. Giyoh bargidan bir osh qo- shiq olinib, bir stakan qaynagan suvga 30 daqiqa damlanadi va dokadan o‘tkazib oli- nadi. 1 osh qoshiqdan 4-6 marta qabul qili- nadi.

• Tuyatovon (mat-i-machexa) – 20 qism, ko- rovyak guli – 10 qism, arpabodiyon mevasi, qizilmiya ildizi – 15 qismdan, gulsapsar ildizpoyasi yoki binafsha ildizi – 5 qism olinadi. Giyohlar aralashmasidan 1 osh qo- shiq olinadi, 2-3 stakan suvga damlanadi.
• Tuyatovon (mat-i-machexa) bargi – 40 g, bargizub bargi – 30 g, qizilmiya ildizi – 30 g olinib, aralashmaning 1 osh qoshig‘i 1 sta- kan suvda 15 daqiqa damlanadi va dokadan o‘tkaziladi. Damlama iliq holida 0,5 sta- kandan ichiladi.
• O‘pka abssessida istoda qaynatmasi ishlatiladi. Uning 10 g ildizi 3 mm mayda bo‘lguncha yanchilib, xona haroratidagi suvga 1:30 nisbatda solinadi, 30 daqiqa qaynati- ladi, 10 daqiqa davomida sovutiladi va su- zib olinadi. Kuniga 3-4 mahal 1 osh qoshiq- dan ichiladi.
• O‘pka abssessida to‘rt bargli qo‘ng‘iroq gul ildizi (bubenchik) dan damlama tayyor- lanadi, 1-5 g dan qabul qilinadi.
• Abssess bo‘lgan joyga yangi uzilgan kat- ta bargizub barglarini bo‘tqa bo‘lguncha ezib qo‘yiladi. Kuniga 2-3 marta 2-3 soat qo‘yi- ladi.
• Xushbo‘y kurkumaning damlamasi, qay- natmasi, kukuni yoki hapdorisi kuni- ga 2 mahal qabul qilinadi. Bu giyoh og‘riq- ni yaxshi oladi, qonni to‘xtatadi. Bir mar-

talik qabul qilishga giyohning 2-5 g qurug‘i yetarli bo‘ladi.

• Oddiy tog‘terak (osina obmknovennaya) kurtaklari qaynatmasi kuniga 2-3 mar- ta ichiladi, shuningdek, abssessda yosh od- diy tog‘terakning po‘sti 20 foizli spirtli damlamasi qo‘llaniladi: 30 tomchidan ku- niga uch mahal ovqatdan keyin qabul qili- nadi.
• Bir xil miqdorda olingan tuyatovon (mat-i-machexa) va asal aralashtirilib, ku- niga uch mahal bir osh qoshiqdan ovqatdan oldin qabul qilinadi.
• Dala qirqbo‘g‘imi (xvosh; polevoy) – 40 g, moychechak guli – 40 g, qizilpoycha o‘ti – 40 g olinadi va bu aralashdan 2 osh qoshig‘i 0,5 l qaynagan suvga solinib, 15 daqiqa qayna- tiladi. Qaynatma iliq holida qiyin bita- yotgan yara va abssessda kompress sifatida qo‘llaniladi.
• Abssessni davolashda asalari yelimi (propolis) surtma malhami yaxshi yordam be- radi. U quyidagicha tayyorlanadi: 100 g bi- ron hayvon yog‘i (tuzlanmagan) biron metall idishga solinadi va qaynaguncha duxovka- da qizitiladi. Keyin bir muncha sovuti- ladi, unga 10 g kukunday yanchilgan propo- lis qo‘shiladi, yaxshilab aralashtirila- di va 15 daqiqa suv hammomida isitiladi. Bir qavat dokadan o‘tkaziladi va sovutila-

1. Surtma malham asosi sifatida o‘simlik yog‘i – kungaboqar, zaytun, makkajo‘xori yoki boshqalar qo‘llanilishi mumkin.

• Kuchli absess va bitmayotgan furunkul holatlarida zolotoy us spirtli damlamasi yoki qaynatmasi bilan profilaktika davo- lanish kursini o‘tash tavsiya etiladi. Shun- da ham bir necha kun davomida davolanish samara bermasa, davolashni to‘xtatib shi- fokorga murojaat qilish kerak. Mutaxas- sis shifokor konsultatsiyasi absess yoki furunkul atrofi qizarganda yoki ushlagan- da og‘riqli bo‘lganda, limfa tugunlari ish- gan bo‘lib, tana harorati ko‘tarilganda za- rurdir. Furunkul va yuza absesslarni pi- shishiga zolotoy us butun barglarini sovuq holida malham sifatida bostirib qo‘yish yaxshi yordam beradi. 20 sm dan kichik bo‘l- magan barglari yaxshilab yuvilib, 30 soni- yaga qaynab turgan suvga botiriladi, key- in sovutiladi va dokaga o‘rab, yaraga joyga qo‘yiladi. Absess va furunkula ogir ho- latlarida dori-darmon bilan birga zolo- toy us spirtli damlamasi bilan davolash kursini o‘tkazish tavsiya etiladi. Zolotoy us spirtli damlamasi: bir hissa to‘g‘ralgan zolotoy usga ikki hissa aroq solinadi. Qo- rong‘u joyda ikki hafta dimlanadi. Dam- lama 10 kun davomida 1 choy qoshiqdan ku- niga ikki mahal ovqatdan 40 daqiqa oldin ichiladi. Kurs tugagach, bir hafta dam oling va yana qaytaring.

• Agar milklaringizda absess holatlari kuzatilsa, unda kuniga ikki mahal og‘iz bo‘sh- lig‘ini zolotoy us qaynatmasiga tuz qo‘shib (1 stakan qaynatmaga 1 choy qoshiq tuz) chayqang.